|
| Na ok³adce: Na ok³adce:
Jaros³aw Westermark, pier¶cionek, bursztyn, z³oto, "Amberif 2002".
|
|
fot. J. Westermark
|
| W NUMERZE |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| Ma³obystrinskie z³o¿e lazurytu
(Przybajkale, Rosja) |
|
Najbardziej znanym wyst±pieniem lapis-lazuli w rejonie Bajka³u w Rosji jest z³o¿e ma³obystrinskie. Nazwa z³o¿a pochodzi
od rzeczki Ma³a Bystra, w pobli¿u której zosta³ za³o¿ony kamienio³om. Z Moskwy podró¿ w ten rejon zajmuje kilka godzin samolotem
lub 5 dni poci±giem.
Z³o¿e ma³obystrinskie po³o¿one jest oko³o 100 km na po³udnie
od Irkucka. W miejscowo¶ci Kultuk nale¿y skrêciæ w prawo
na Kyren, a po 9 km w wiosce Bystra w lewo w dolinê rzeczki
Ma³a Bystra. Tutaj na pewno przyda siê samochód terenowy. Dolin± jedzie siê na po³udnie szutrow± drog±. Bez lokalnego przewodnika
nie uda siê dotrzeæ do kamienio³omu z lazurytami, który
po³o¿ony jest g³êboko w lesie na zboczu góry na wschód od doliny.
Najwygodniej wynaj±æ terenowy samochód marki UAZ z kierowc± i przewodnikiem przy dworcu kolejowym w Sludjance.
 Eksploatacja lapis-lazuli z tego z³o¿a rozpoczê³a siê w XVIII
w. i trwa³a nieprzerwanie a¿ do lat 80. XX w. Pierwsze wzmianki
pochodz± z 1785 r. W 1851 r. w rejonie doliny rzeki Ma³a Bystra
i w górnym odcinku rzeki Sludjanka prowadzono wydobycie
w siedmiu ma³ych wyrobiskach (Putolow 1991). Obecnie kolekcjonerzy
maj± szansê znale¼æ tutaj bry³y niebieskiego kamienia
o ¶rednicy dochodz±cej nawet do 1 metra. Eksploatacji na skalê
przemys³ow± ju¿ siê nie prowadzi, dlatego wyroby z bajkalskiego
lapis-lazuli s± coraz rzadsze nawet w Rosji, a ich warto¶æ ro¶nie
wobec wielkiego konkurenta, jakim jest kamieñ afgañski.
Lapis-lazuli wystêpuje w ¿elazowo-magnezowych skarnach
na kontakcie pomiêdzy kalcyfirami a wysokoalkalicznymi granitoidami
(Spiridonov 1998; Iwanow, Sapo¿nikow 1985; Worobjew
1983). Skarny te zwi±zane s± z soczewkami marmurów
dolomitowych i powsta³y w warunkach
wysokoci¶nieniowego
metamorfizmu.
Wchodz± one w sk³ad
tzw. chamardabañskiej
serii wieku archaicznego
i wczesnoproterozoicznego
(Samsonov, Turingue
1985).
W warunkach
wysokiego ci¶nienia,
które istnia³o w strefie kontaktu ze ska³ami zasobnymi w wapñ
i magnez, wyst±pi³y okoliczno¶ci sprzyjaj±ce powstaniu ciekawego
zespo³u minera³ów. Obok nagromadzeñ lazurytu wystêpuj±: ciemnozielony diopsyd, zielony forsteryt, br±zowoczarny do
czarnego flogopit oraz minera³y z grupy serpentynu. Lazuryt
wspó³wystêpuje równie¿ z wêglanami.
Na podstawie przeprowadzonych badañ planimetrycznych
stwierdzono, ¿e bajkalski lapis-lazuli zawiera objêto¶ciowo 36%
lazurytu, 36% diopsydu, 12% kalcytu, 8% flogopitu, 5% skalenia
potasowego oraz akcesorycznie piryt, skapolit, epidot, chloryt,
apatyt, zeolity i wodorotlenki ¿elaza (Kijewlienko 1989; Samsonov,
Turingue 1985).
W przesz³o¶ci obszar górniczy podzielony by³ na dwa pola
o podobnej budowie geologicznej. Lapis-lazuli wystêpuje w obrêbie
warstw zbudowanych
z kalcyfirów lazurytowych,
czyli ska³ sk³adaj±cych siê
praktycznie tylko z wêglanów
i lazurytu. Najwiêksza warstwa
mia³a d³ugo¶æ 140 m
i szeroko¶æ do 7 m.
 Formy wystêpowania lapis-
lazuli w z³o¿u ma³obystrinskim
s± ró¿norodne.
Mog± to byæ zbite skupienia
w postaci gniazd, wype³niaj±ce kawerny i pustki w ska³ach, lub te¿ ma³e wpry¶niêcia
w obrêbie marmurów
i drobne ¿y³ki wype³niaj±ce
szczeliny w otaczaj±cych ska³ach. Wszystkie te formy wystêpowania
zwi±zane s± z pó¼niejsz± mineralizacj± i procesami krasowymi
(Samsonov, Turingue 1985).
W omawianym z³o¿u wystêpuj± dwa typy lapis-lazuli. Naj³atwiej
mo¿na je znale¼æ in situ w wêglanowych skarnach. S± to
odmiany s³abo zabarwione na niebiesko. Lazuryt tworzy blade
plamki i drobne ¿y³ki rozsiane po ca³ej skale, niekiedy zawieraj±ce
piryt (fot. 1). W tych skupieniach mo¿e wystêpowaæ równie¿ lazuryt
o barwie fioletowej.
Naj³adniejsze okazy pochodz± z rumoszu skalnego. W zwietrzelinie
wystêpuj± bia³e, twarde bry³y wêglanowe o mniej lub bardziej
regularnych kszta³tach. ¦rednica bry³ waha siê od 2-3 cm do
kilkunastu centymetrów (fot. 2), choæ zdarzaj± siê bry³y wielko¶ci
50 cm, a sporadycznie dochodz± nawet do 1 m. Oko³o 50% bry³
jest p³onna. W pozosta³ych 50% wystêpuje lazuryt, który wype³nia niemal ca³e ich wnêtrze. Odznacza siê on intensywn± niebiesk± barw±. Rzadko obecny jest w nim piryt. Niekiedy pêkniêcia
i szczeliny w skale zabli¼nione s± bia³ym kalcytem, który ³adnie
kontrastuje na p³askich powierzchniach z lazurytem.
Bajkalski lazuryt zawdziêcza swoj± niebiesk± barwê domieszce
siarki. Jego wzór chemiczny ma postaæ:
Na6Ca2Al6Si6O24[(SO4)1,35 S0,45(CO3)0,15Cl0,10] (Spiridonov 1998).
Lazuryt ze z³o¿a ma³obystrinskiego, ze wzglêdu na du¿± spójno¶æ
i dobre w³a¶ciwo¶ci polerskie, znajduje zastosowanie do
wyrobu galanterii kamiennej. Wykonuje siê z niego szkatu³ki,
¶wieczniki, wazony, pióra, tarcze do zegarków. W wyrobach kamieñ
ten czêsto ³±czony jest z metalami. W Rosji na przyk³ad
wykonuje siê z niego kaboszony do pier¶cionków, zawieszek,
kamee czy wisiory n kulki nawlekane na ¿y³ki i rzemyki.
Piêkne okazy lapis-lazuli ze z³o¿a ma³obystrinskiego znajduj± siê w prywatnej kolekcji Walerego Aleksejewicza Oiga³owa
w Sludjance przy ul. Sludjannej 36. Mo¿na je równie¿ ogl±daæ
w Muzeum Geologicznym w Irkucku, które mie¶ci siê przy
ul. Rosyjskiej 17. Elementy architektoniczne budowli wykonane
z lapis-lazuli licznie spotykane s± w St. Petersburgu. Z lapis-lazuli
wykonane s± ornamenty w Soborze Izaakijewskim, a tak¿e
przedmioty u¿ytkowe i rze¼by zgromadzone w Ermita¿u.
Fotografie: Marek £odziñski
Literatura:
W. Iwanow, A.N. Sapo¿nikow: Lazuryty SSSR. Nowosybirsk 1985.
J.J Kijewlienko: Diekoratiwnyje raznowidnosti cwietnogo kamnja SSSR.
Moskwa 1989, 122-132.
L.S. Putolow: Samocwiety i cwietnyje kamni. Moskwa 1991, 127-131.
J.P. Samsonov, A.P. Turingue: Gems of the USSR. Moskwa 1985, 160-164.
E.M. Spiridonov: Gemstone deposits of the former Soviet Union. NJ.Gemmî
1998, 26 (2), 111- 125.
J.N.O. Worobjew: Mineralogija i genezis cwietnych kamniej Sibiri. Nowosybirsk
1983, 57-68.
|
|
Fatal error: require() [function.require]: Failed opening required '../../config/right.inc' (include_path='.:/usr/multiphp/php5.2/usr/share/php:/home/lib/php5.2:/home/lib/php5.2/pear') in /home/users/pj/public_html/archiwum/jubiler_1-15/index.php on line 46
|
