Polski Jubiler Nr 3 (17) 2002

NUMER ARCHIWALNY

Na okładce:
Ewa Rudowska, naszyjnik, kolczyki, złoty medal "Gold Virtuosi 2002" www.ewarudowska.pl

fot. Archiwum

W NUMERZE

Lena Kowalewicz-Wegner - pedagog

W życiu Leny Kowalewicz-Wegner, utalentowanej artystki biżuternika, oprócz twórczości poczesne miejsce zajmowała praca dydaktyczna. Artystka ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych (dziś Akademia Sztuk Pięknych) w Łodzi, a w 1959 r. została pedagogiem tej uczelni.
Koncepcja twórcza, przemyślenia teoretyczne Leny Kowalewicz-Wegner znajdowały kontynuację w działalności dydaktycznej. Jej bezpośrednią zasługą było założenie w 1959 r. Pracowni Biżuterii w macierzystej uczelni. Pracownia zawdzięcza artystce opracowanie założeń dydaktycznych, metod szkolenia, organizację warsztatu.
Lena Kowalewicz-Wegner, bransoleta z pierścieniem, mosiądz, taśma suwakowa, cięcie, lutowanie,1970 r. Ze zbiorów CMW w Łodzi.

Lena Kowalewicz-Wegner, bransoleta z pierścieniem, mosiądz, taśma suwakowa, cięcie, lutowanie,1970 r. Ze zbiorów CMW w Łodzi.

    Naczelną ideą kierownika pracowni było postrzeganie biżuterii jako dzieła sztuki. "Fundamentem naszej koncepcji artystycznej jest myślenie abstrakcyjne, przestrzenno-rzeźbiarskie - pisała Lena Kowalewicz-Wegner. -Projektowanie opiera się na ogólnych zasadach wiedzy plastycznej, to znaczy na zagadnieniach kompozycji, proporcji, rytmu, kontrastu. Analiza formalna jest nieodłącznym przejawem projektowania".
    Artystka, kładąc nacisk na precyzyjne budowanie formy w oparciu o założenia sztuki czystej, starała się o wytworzenie logicznego związku między doświadczeniami wyniesionymi przez jej podopiecznych z pracowni kształcenia ogólnoplastycznego i specjalistycznego. Jej ambicją było tak ukierunkować rozwój świadomości studentów, aby zrozumieli, że w plastyce nie ma podziału na wartości sztuki użytkowej i czystej. "Założeniem naszym jest pokazanie, że cały zasób wiedzy artystycznej zdobytej na poprzednich latach nauki należy zużytkować przy projektowaniu biżuterii" - twierdziła Lena Kowalewicz.
    Ważne miejsce w całości procesu dydaktycznego zajmowało przenoszenie doświadczeń z dziedziny własnej twórczości (np. transpozycja własnego malarstwa lub rzeźby na formę biżuteryjną). Studentom proponowano nawet, aby przynosili do Pracowni Biżuterii swoje prace malarskie.
Praca pochodząca z Pracowni Biżuterii prowadzonej przez Lenę Kowalewicz-Wegner -

Praca pochodząca z Pracowni Biżuterii prowadzonej przez Lenę Kowalewicz-Wegner -

Studenckie koncepcje miały być całkiem nowe, indywidualne i twórcze. "Nie uczymy rzemiosła - pisała artystka - nie dajemy maniery, natomiast na podstawie indywidualnych zdolności studenta rozwijamy jego wrażliwość artystyczną, aby sztuka biżuteryjna stała się jedną z jego wypowiedzi indywidualnych".
Dydaktyka w ujęciu Leny Kowalewicz miała polegać na uchwyceniu indywidualności studenta i pracy nad nim, celem wydobycia jego osobistych predyspozycji twórczych. Nauczanie artystyczne przebiegało na zasadzie ewolucji od prawie zupełnie prostych form poprzez coraz bardziej skomplikowane, aż po powrót w stronę syntezy formy. Odpowiednie zestawy ćwiczeń miały na celu stopniowe wdrażanie studenta w umiejętność konsekwentnego realizowania własnej koncepcji oraz rozwój świadomości artystycznej przez rozwiązywanie zagadnień o narastającym stopniu trudności i skomplikowania. Proces rozwiązywania postawionego zagadnienia przebiegał od fazy wstępnej analizy założeń, poprzez szkice koncepcyjne, konsultacje i projekt, do omówienia koncepcji technicznej i realizacji przy pomocy instruktora i dokumentacji fotograficznej. Podstawowe ćwiczenia przeprowadzane w pracowni służyły poznaniu zależności, jakie zachodzą między formą ciała ludzkiego a biżuterią, która według Leny Kowalewicz zawsze powinna być projektowana w kontekście ludzkiej sylwetki. Ozdoby biżuteryjne należało projektować z uwzględnieniem formy ubioru, a nawet tkaniny, z jakiej został on wykonany.
Praca pochodząca z Pracowni Biżuterii prowadzonej przez Lenę Kowalewicz-Wegner -

Ostatecznym sprawdzianem nabytych umiejętności była praca dyplomowa - stanowiąca całościowe rozwiązanie sylwetki, gdzie charakter wszystkich współgrających elementów składających się na ubiór podkreślała bizuteria. Projektant powinien znać typ urody, a nawet temperament osoby, dla której tworzy projekt, jako że biżuteria, stając się nośnikiem wyrażającym nastrój, ma wpływ zarówno na osobę ją noszącą, jak i na jej otoczenie - formy harmonijne mogą dawać radość, ukojenie, dramatyczne zaś mogą aranżować demoniczną postać. W pracowni uświadamiano istnienie tych możliwości i dążono do wydobycia ich w procesie projektowania biżuterii.
Lena Kowalewicz uważała, że ze względu na skomplikowany warsztat pracy podstawowym warunkiem przyjmowania studentów do pracowni jest nie tylko wyobraźnia przestrzenna, zdolności manualne, ale także zamiłowanie do majsterkowania. Wstępem do projektowania było zapoznanie studentów z podstawowymi wiadomościami z zakresu technologii i materiałoznawstwa. Cel dydaktyczny stanowiło uświadomienie studentowi zależności formy od funkcji przedmiotu, technologii i materiału, z jakiego został wykonany. Podstawowe ćwiczenia miały za zadanie pobudzać wyobraźnię, umożliwiając skojarzenia między użytym materiałem, jego właściwościami i różnymi metodami jego obróbki a końcowym wyrazem plastycznym. Uczyły myślenia abstrakcyjnego i właściwej interpretacji materiału wyjściowego, to znaczy wydobywania charakterystycznych cech surowca, unikania imitowania innych surowców (np. w metalu powierzchni drewna czy tkaniny) oraz budowania formy w logicznym związku z użytym tworzywem. Cel osiągano poprzez fakturowanie płaszczyzn oraz przez barwienie i zeszlifowywanie koloru surowca. Studenci mieli przy tym uwzględniać właściwości tworzywa, takie jak podatność na obróbkę (opiłowywanie, szlifowanie, polerowanie, fakturowanie, nawiercanie), elastyczność, topliwość, płynność.
Praca pochodząca z Pracowni Biżuterii prowadzonej przez Lenę Kowalewicz-Wegner. Kolia mosiężna, mosiądz, kucie, cięcie, nitowanie,1973 r. Ze zbiorów CMW w Łodzi.

Praca pochodząca z Pracowni Biżuterii prowadzonej przez Lenę Kowalewicz-Wegner. Kolia mosiężna, mosiądz, kucie, cięcie, nitowanie,1973 r. Ze zbiorów CMW w Łodzi.

Lena Kowalewicz-Wegner, nawiązując do faktu, że nastał czas swobodnych eksperymentów zarówno w zakresie formy, jak i zaskakujących zestawień materiałów, kształtów, faktur, oraz wykorzystywania często niekonwencjonalnych dla tradycji złotniczych tworzyw i równie niekonwencjonalnych ich zestawień, opowiadała się za surowcem tanim, stawiając na pomysłowość swoich uczniów. Tryumfowała miedź (uważana przez artystkę za najpiękniejszy metal), a także gotowe elementy, takie jak: trybiki, tarcze zegarowe, sprężynki, druciki, monety.
Szczególnie interesująca jest odkrywcza wizja plastyczna artystki, dotycząca możliwości wykorzystania odpadów surowcowych i półfabrykatów metalowych do realizacji założeń dydaktycznych. Wśród proponowanych w pracowni ćwiczeń pojawiały się układy kompozycji biżuteryjnych złożonych z najdziwniejszych surowców, np. z elementów przemysłowych, półfabrykatów metalowych zaaranżowanych w połączeniu z łupinami orzecha ziemnego. Projektowanie biżuterii z materiałów nietypowych rozwijało według artystki wrażliwość i sprawność w komponowaniu elementów niepowiązanych wspólnym klimatem lub zasadą formalną. Generalnie specyfika realizacji warsztatowej polegała na osiągnięciu jak najdoskonalszych form plastycznych przy prostym warsztacie i prostych surowcach. Duży nacisk kładziono nie tylko na ciągłe badanie formy pod kątem jej związków z materiałem, ale również na rozwijanie umiejętności nadawania biżuterii treści symbolicznych. Stosowanie materiałów niekonwencjonalnych miało także służyć rozwijaniu tych umiejętności, przy jednoczesnym korzystaniu ze wzorów historycznych, ludowych, organicznych i nieorganicznych. Program zajęć pracowni przewidywał m.in. zaprojektowanie biżuterii do zrealizowanego już filmu historycznego oraz do współczesnej lub klasycznej sztuki teatralnej.
Lena Kowalewicz-Wegner, projekt obiektu biżuteryjnego. Ze zbiorów CMW w Łodzi.

Lena Kowalewicz-Wegner, projekt obiektu biżuteryjnego. Ze zbiorów CMW w Łodzi.

    Od 1957 r. Lena Kowalewicz była rzeczoznawcą w Komisji Ocen Wzorów w Przemyśle Galanteryjnym. Być może miedzy innymi z tego powodu starała się o szeroką współpracę pracowni z przemysłem. Dzięki tym kontaktom artystce udawało się zaopatrywać pracownię w urządzenia i maszyny, w surówce, półfabrykaty i odpady. Współpraca ta miała na celu także zbieranie informacji o nowych osiągnięciach technicznych i technologicznych w przemyśle, badanie nowych eksperymentalnych tworzyw, śledzenie rozwoju wzornictwa, a także organizowanie studentom praktyk wakacyjnych i dyplomowych, które umożliwiały samodzielną realizację w warunkach przemysłowych. Lena Kowalewicz uważała projektowanie dla przemysłu za jedno z najważniejszych zadań projektanta, który poprzez świadomie narzucone formy mógł wpływać na przeobrażanie psychiki ludzkiej. Artystka była zdania, iż koniecznie trzeba przejść do tworzenia projektów przeznaczonych do powielania w przemyśle. Wypracowała samodzielną metodę szkolenia przyszłych projektantów, opierając się z jednej strony na wiedzy ogólnoplastycznej, z drugiej strony na wyciąganiu i zastosowaniu wniosków przydatnych dla idei projektowania przemysłowego. Zadaniem studentów miało być przekształcenie tradycyjnego myślenia wytwórców biżuterii i innych form galanteryjnych w świeżą i nowoczesną wizję plastyczną. Pracownia podejmowała takie działania. Dla Laboratorium Przemysłu Artykułów Technicznych i Galanterii wykonano np. biuletyn informacyjny z dokumentacją fotograficzną. We wstępie zaznaczono, iż "niniejszy biuletyn został przeznaczony dla projektantów przemysłowych jako ewentualne źródło inspiracji przy opracowywaniu wzorów biżuterii do produkcji krótkoseryjnej".
    Projekty wykonane w pracowni eksponowano nie tylko na corocznych wystawach w PWSSP. Dorobek jej wykorzystywany był także przez przemysł odzieżowy na międzynarodowych imprezach, kongresach i różnego typu pokazach. Oryginalna biżuteria stanowiła uzupełnienie kolekcji Telimeny, z pracowni dokonywano także zakupów do realizacji przemysłowej dla Mody Polskiej. Zainteresowanie pracownią, poza uczelnią, było żywe. Liczne artykuły pojawiały się w prasie lokalnej i zamiejscowej. Atelier Leny Kowalewicz było też przedmiotem zainteresowań radia, telewizji i Polskiej Kroniki Filmowej .
    Ćwiczenia programowe przeprowadzane w Pracowni Biżuterii prowadzonej przez Lenę Kowalewicz-Wegner nastawione były na pobudzenie wyobraźni studenta i pogłębienie jego wrażliwości w kierunku rozwiązań nowych, odkrywczych, nieschematycznych i niekonwencjonalnych. To sprawiało, że absolwenci pracowni sprawdzali się zarówno w warunkach projektowania przemysłowego, jak i w indywidualnej twórczości unikatowej.

Fotografie: Lech Andrzejewski
*Asystent w Dziale Tkaniny Artystycznej Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi.

Fatal error: require() [function.require]: Failed opening required '../../config/right.inc' (include_path='.:/usr/multiphp/php5.2/usr/share/php:/home/lib/php5.2:/home/lib/php5.2/pear') in /home/users/pj/public_html/archiwum/jubiler_3_17_2002/index.php on line 43