|
Problem konserwacji wielkich dzieł bursztynowych pozostał jednak w centrum uwagi Rady. Zamiast analizy zespołowej Rada i zaproszeni badacze z Uniwersytetu im. M. Kopernika w Toruniu oraz pracownicy Muzeum Zamkowego w Malborku, a także gdańska publiczność na seminarium w dniu 22 maja 2009 r. mieli możność zapoznać się z imponującym dorobkiem konserwatorskim dwóch rosyjskich specjalistów: Aleksandra Żurawlowa i Aleksandra Kryłowa oraz dwóch specjalistów polskich: Katarzyny Kwiatkowskiej z Muzeum Ziemi PAN i moim.
Żurawlow i Kryłow są czołowymi kierownikami zespołu, którzy na podstawie doświadczeń z gruntownej konserwacji kilkudziesięciu najcenniejszych zabytków z kolekcji Ermitażu, Carskiego Sioła i Kremlowskiej Zbrojowni pokierowali późniejszymi pracami przy rekonstrukcji Bursztynowej Komnaty w Pałacu Katarzyny I. Słuchacze seminarium mieli wyjątkową okazję do zadawania pytań o najtrudniejsze problemy technologiczne, materiałowe, a nade wszystko o sposób przyswojenia cech stylowych sprzed 300 lat, niezbędnych dla scalenia obiektów z dużymi ubytkami, a potem do rekonstrukcji wystroju Komnaty.
Opanowanie umiejętności wiernego odtwarzania dzieł dawnych twórców stworzyło pokusę rekonstrukcji nie tylko Bursztynowej Komnaty (na zasadzie wyjątku), lecz także wielu innych zaginionych zabytków. Aktualnie A. Kryłow kieruje wykonaniem dla Muzeum Bursztynu w Kaliningradzie kopii 34 zabytków z przedwojennych kolekcji Królewca (Königsbergu) w oparciu o czarno-białe fotografie z książki Alfreda Rohde „Bernstein – ein deutsches Werkstoff”.
Polemizowałem z taką tendencją przedstawiając przykłady powściągliwości polskich konserwatorów bursztynu: Wiesława Domasłowskiego przy pracach nad kabinetem króla Augusta II Sasa oraz Iwony Król i Jana Wiśniewskiego przy konserwacji szkatuły Mauchera i ołtarza ze zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku.
Rekonstrukcje podobne do rosyjskich byłyby w Polsce niedopuszczalne prawnie. Obowiązują nas: Karta Ateńska (1931) i Karta Wenecka (1964), które sformułowały zasadnicze przesłanki ochrony zabytków przeszłości w ich rzeczywistym diachronicznym nawarstwieniu, bez jakichkolwiek nowych uzupełnień, dopuszczając tylko zabiegi przywracające trwałość i użyteczność, bez ulepszeń i upiększeń w duchu współczesnym.
Zawarta w roku 1972 w Paryżu – międzynarodowa konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego stała się prawem zobowiązującym państwa do respektowania zasad wcześniej ustalonych w „Kartach”. Następna konwencja „Lozańska” z roku 1990 uchwalona została nie w oparciu o przesłanki ochrony środowiska kulturowego, lecz o prawa człowieka. Chodzi tu o moralne prawa dawno zmarłych twórców do nienaruszalności ich dzieł.
Katarzyna Kwiatkowska omówiła sposoby postępowania z zabytkami pozyskanymi drogą archeologiczną. Poza szerokim przypomnieniem metod konserwacji licznych autorów z wielu krajów zwróciła szczególną uwagę na praktyczne sposoby wstępnego zabezpieczenia kruchych obiektów odkrywanych w wykopach.
|
