Człowiek wybrał bursztyn bałtycki spośród innych żywic naturalnych, polubił i wykorzystywał w sztuce, rzemiośle, handlu i medycynie nie tylko wierząc w jego wyjątkowe, szczególne właściwości, ale również tej wyjątkowości doświadczając. Nazywał go Ojcem Kamieni. Rosjanie nadal w szczególnych, uroczystych sytuacjach, przywołują jego odwieczną nazwę AŁATYR, która w języku starosłowiańskim miała takie właśnie znaczenie.
    Znawca i miłośnik bursztynu Wiktor Woronow w swojej mini encyklopedii „Jantar” (2005) tak o nim pisze: „Bursztyn bałtycki (sukcynit) to: KRÓL – który jest jedyny, wyjątkowy. Jego ŚWITĄ są żywice występujące z nim w złożu, tak zwane żywice towarzyszące, a więc gedanit, bekeryt, glessyt, stantienit, krancyt. Jego RODZINĘ stanowią żywice kopalne takie jak: birmit, symetyt, rumenit, bursztyn dominikański, bursztyn meksykański. Jego DALSI KREWNI natomiast to: kopal, damara, kaurii..., tak zwana „SIÓDMA WODA PO KISIELU” to: mastyks, mira, szelak. . .”
   Ta autorska klasyfikacja żywic naturalnych jest ciekawa i obrazowa, korzystna promocyjnie i jest mi ona bliska.
BURSZTYN BAŁTYCKI W PRZESZŁOŚCI
    Znad chłodnych mórz, Północnego i Bałtyckiego „..od zarania dziejów bursztyn, poszukiwany przez ludy różnych cywilizacji, docierał w odległe strony Europy i Azji, etapami lub w handlu bezpośrednim” (E.Choińska-Bochdan, 2003) właśnie bursztyn bałtycki (sukcynit).
    Badania naukowe wykazały, że „wyroby z najstarszej epoki brązu znalezione […]
w grobach mykeńskich w Grecji […] około 3000 pereł z Myken […]wykonano z bursztynu bałtyckiego (B. Kosmowska-Ceranowicz, 2005). Z bursztynu bałtyckiego wykonana została słynna już filiżanka z Hove (datowana na 1285-1193 rok p.n.e). Także mezolityczna figurka niedźwiedzia spod Słupska, bursztynowy konik z Dobiegniewa czy też bursztynowy dzik z okolic Gdańska.
    Dzięki wykopaliskowym pracom prof. Mazurowskiego wiemy o istnieniu już około 2500 lat p.n.e. licznych pracowni obróbki bursztynu na terenie Żuław Wiślanych (w tym 900 pracowni na obszarze jednego kilometra kwadratowego na terenie dzisiejszej Niedźwiedziowki). Wszystkie one wykorzystywały bursztyn bałtycki. Budząca i dziś podziw liczba pracowni świadczy dobitnie o wyjątkowym znaczeniu bursztynu o szczególnej roli jaką odgrywał on w życiu ówczesnego społeczeństwa oraz o nagromadzeniach surowca w osadach holoceńskich, występującego tam „w zasięgu ręki”.
    Z biegiem wieków, jak człowiek poznawał właściwości bursztynu i doskonalił umiejętność jego obróbki wykorzystywał go coraz wszechstronniej. Ten ciepły kamień stawał się mu wręcz niezbędny, a „Inwencja twórcza pradziejowych bursztynników skłaniała ich do poszukiwania nowych wzorów i form” , zaś „..aktywny udział w dalekosiężnej wymianie sprzyjał wzrostowi zamożności,” (E. Choińska-Bochdan, 2003)
    Wyprawy po bałtycki bursztyn nie były łatwe. Jednak powstały i rozwijały się tak wspaniałe centra obróbki bursztynu jak Aquilea oparte o surowiec przywożony znad Bałtyku. Aquilea z pierwszej połowy I wieku była jednym z najważniejszych i najbogatszych miast Imperium Rzymskiego. Dzisiaj w tamtejszym Muzeum Archeologicznym dostępna jest „..największa na świecie kolekcja rzymskich wyrobów z tego surowca”(E. Mierzwińska, 2006). Są to pierścienie – amulety z rzeźbionymi główkami i popiersiami kobiet, wisiorki - figurki zwierząt, także piesków – symbole dobrej wróżby. Także przybory toaletowe: buteleczki na perfumy, naczyńka zdobione postaciami ptaków lub motywem muszli, łyżeczka. Są bursztynowe kostki do gry i przęślice. Liczne płaskorzeźby i pełno plastyczne rzeźby ludzi i zwierząt. Są płytki bursztynu w kształcie liści laurowych z wyrytymi „życzeniami szczęścia i błogosławieństwa”.
    Z literatury znane są liczne wyprawy kupieckie po bałtycki bursztyn, a nawet „..ekspedycje państwowe”. Wyjątkowa, wielokrotnie przywoływana jest […] wyprawa ekwity rzymskiego z lat sześćdziesiątych I wieku naszej ery, która dostarczyła cesarzowi Neronowi bursztynowego surowca do uświetnienia igrzysk” (W. Gierłowski, 1999). Istniejące „Szlaki bursztynowe” dokumentuje „ bogaty skarb znaleziony w XIX wieku w Partynicach, dzielnicy Wrocławia, który zawierał ponad 800 kg surowego bursztynu a największa bryła ważyła 1750 g. Skarb ten pochodzi z przełomu er.” (B. Kosmowska Ceranowicz, 2005) oraz nowe odkrycia jakich dokonują archeolodzy przy okazji budowy autostrad – także Bursztynowej Autostrady A1. Bursztynowe rzemiosło z okresu rzymskiego eksponowane jest dziś w bardzo wielu muzeach, między innymi w Watykanie, Krakowie, Kolonii, Londynie, Dreźnie, Grazu także na Węgrzech w Sopronie, ukazuje jak znaczący wkład do kultury europejskiej wniósł bursztyn bałtycki - sukcynit. Łączył „tworzącą się cywilizację nad zimnymi morzami północy z kolebką myśli filozoficznej, demokratycznego ładu społecznego i klasycznych kanonów sztuki w starożytnej Helladzie na ciepłym południu.”

Bursztynowa korona na bursztynowej poduszce ze zwieńczenia szkatuły
wykonanej przez nadwornego bursztynnika królów duńskich Lorenza Spenglera,
z połowy XVIII wieku.

    Średniowiecze z dominacją kultu religijnego zbiegło się z wtargnięciem nad Bałtyk Krzyżaków. Zaproszeni na nasze polskie ziemie przez Konrada Mazowieckiego, prawie natychmiast zorientowali się jak cennym i ważnym dobrem jest bursztyn, dar tej ziemi. Z literatury wiemy, że „bursztyn stał się szybko jednym z głównych towarów (obok zboża i drewna) będących przedmiotem handlu zakonnego.”(A.Chęć, 2008). Zanikło przetwórstwo a narastał eksport surowca na Zachód „szło nowe” jak pisze B. Kosmowska Ceranowicz. Był to czas ograniczeń, ucisku, podejrzeń i zakazów, dlatego nie dziwi, że na rynku dominowały wykonywane w Brugii i Lubece ubogie w formie paciorki, różańce i krzyżyki.
    Okres kiedy Pomorze powróciło pod zwierzchnictwo Korony Polskiej zapoczątkował czas wyjątkowy w dziejach bałtyckiego bursztynu „Wtedy to w Gdańsku „wykwintne rzemiosła” do których zaliczano bursztynnictwo miały sprzyjające warunki rozwoju. Rozumiano jak ogromne znaczenie ma artystyczne bursztynnictwo dla podnoszenia świetności miasta i jako wkład do kultury europejskiej. W sposób niedościgniony do dziś rozwinęła się obróbka bursztynu, […]mistrzowie gdańscy cieszyli się sławą niedoścignionych w swoim mistrzostwie.” (G. Gierłowska, 2004). Zaś handel wyjątkowymi, wykwintnymi przedmiotami z bursztynu rozsławiał i bogacił miasto.
    Bursztyn stanowił produkt handlowy oryginalny o dużej wartości, poszukiwany i niezwykle ceniony. Znamienna jest prośba młodego szlachcica Jana Ługowskiego, przebywającego na naukach we Włoszech, przesłana w liście z dnia 10 lipca 1660 roku. Prosi on ojca o „jakiś przedmiot z bursztynu”, który chciałby podarować pewnemu rzymianinowi jako „coś pięknego z Polski”. Był to okres w dziejach bursztynu w którym powszechnie wręcz łączono go z Polską.
    Sytuację zmienił czas wojen światowych i ich skutków, także okres „żelaznej kurtyny” odgradzający polski bursztyn bałtycki od rynku światowego. Jednak poczucie znaczenia bursztynu dla Polski na Pomorzu istniało stale. Budowniczowie Gdyni w wydanej w 1932 roku książce mówiącej o ważnych i istotnych dla powstającego miasta sprawach ”Morze Polskie – Gdynia Wybrzeże 1921-1932”, znaleźli miejsce na tekst Piotra Trześniaka „O bursztynie – jedynym rodzimym klejnocie polskim”. Uznali bursztyn za ważny dla rodzącego się miasta i dla Polski.
    „Od niepamiętnych czasów, ludzkość całego świata ceni bursztyn jako klejnot. Starożytne narody […] zadawały sobie niezmiernie wielkie trudy, aby zdobyć nad naszym kochanym Bałtykiem ten cudny klejnot, bursztyn, który jedynie na całej kuli ziemskiej tu się znajduje.” (P. Trześniak, 1932).
    Historia bursztynu bałtyckiego dowodzi jego wyjątkowości. To kamień który sprzyja i służy ludziom, pięknieje wraz z nimi w okresach rzeczywistego twórczego działania. Przechowuje piękno dzieł stworzonych przez artystów pasjonatów i oddaje to piękno przez stulecia. Jednocześnie delikatny i kruchy, a zarazem niezniszczalny – trwa.

Barwne bryłki bursztynu bałtyckiego
WSPÓŁCZE SNOŚĆ – Powrót bursztynu bałtyckiego na światowy rynek
    W latach 80-tych XX wieku wielki ruch solidarnościowy wyrosły z umiłowania wolności spowodował, „Prawdziwy entuzjazm i rozbudził w sposób niespotykany od dziesięcioleci aktywność społeczną,[…] Przebudziło się wiele uśpionych dotąd środowisk zawodowych..” dotyczyło to także bursztynników, których „..system represji trzymał prawie […] w bezruchu”. (A. Zbierska, 2005) Bursztynnicy powołali własną organizację Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników w Gdańsku, a także zainicjowali Międzynarodowe Targi Bursztynu Amberif i Ambermart. Aby zwiększyć swoją siłę na światowym rynku firmy współpracowały ze sobą, łączyły się. Każda aktywność była ceniona, a wszystkie one zmierzały do zwiększenia znaczenia bursztynu bałtyckiego w świecie.
    I tak się stało, bursztyn bałtycki ponownie szerzej zaistniał na światowym rynku, jednak w nowej odsłonie. Masowy odbiorca zmusił wytwórców do masowej produkcji, która dominuje w chwili obecnej i spowodował, że bursztyn bałtycki zdobi obecnie większość wytwarzanej w Polsce biżuterii srebrnej. Obecna jest ona na rynkach całego świata od Ameryki po Japonię i Australię ukazując światu na nowo bursztyn bałtycki i przynosząc wzrost zamożności bursztynnikom.
    Piękny, barwny, naturalny bursztyn bałtycki zaistniał także w przedmiotach dekoracyjnych, biżuterii autorskiej, stał się na świecie znany, ceniony i poszukiwany. Powszechna jest opinia miłośników bursztynu i handlowców, że najpiękniejszy bursztyn jest nad polskim Bałtykiem.

„Diabeł chwycił bursztynową                
buławę” i od lat „miesza” w nazewnictwie żywic kopalnych. Tymczasem bursztyn bałtycki to najważniejsza ze wszystkich żywic
kopalnych – to KRÓL

ŻYWICE NATURALNE NA RYNKU HANDLU BURSZTYNEM BAŁTYCKIM
    Z przykrością obserwuję, jak inne żywice naturalne z rożnych rejonów geograficznych świata i z rożnych okresów geologicznych nazywane są bursztynem, jak wszystkie one chcą udawać bursztyn bałtycki i skorzystać z jego wielowiekowej tradycji oraz wyjątkowej roli na rynku.
    Sytuacje takie mają miejsce na rynku w przypadku znanych marek i być może bursztyn bałtycki to najstarsza polska marka. Od stuleci łączony jest on z Polską. Ma wyjątkową nabywaną także przez stulecia korzystną reputację, powszechnie cenione są jego najdrobniejsze nawet bryłeczki. Od zawsze turyści przybywający nad Polskie morze marzą o tym, aby znaleźć na plaży grudkę bursztynu, na szczęście.
    Dlatego łatwo można zrozumieć, że wykorzystując sławę sukcynitu, lansują swoje naturalne żywice państwa, regiony czy nawet miasta, nazywając występujące na swoich terenach żywice: „ bursztynem” z Japonii, „bursztynem” z Alawy, „bursztynem” z Mizuni, czy ostatnio pojawił się „bursztyn”z Bexhill (nadmorskie miasto w Wielkiej Brytanii w hrabstwie East Sussex) licząc na zaistnienie swoich żywic na rynku, zainteresowanie i napływ turystów.
   
   Wyroby jubilerskie z Kopalu
   
    Trudno zrozumieć dlaczego nazywa się bursztynem inne niż bursztyn bałtycki żywice na obszarach występowania bursztynu
bałtyckiego, w samym centrum rynku bursztynu bałtyckiego przez niektórych: uczestników tego rynku, osoby pracujące w jego otoczeniu, a nawet „promujące bursztyn bałtycki”. Bywa, że bursztynem nazywane są żywice bardzo młode - kopale. Zdarza się, że często nawet bez wskazania okolic z jakich żywica pochodzi. Powoduje to od dawna „…sprzeciw części badaczy dla których nazwa bursztyn powinna być zastrzeżona tylko dla sukcynitu.” (B. Kosmowska- Ceranowicz, 1998). Są to bowiem inne od bursztynu bałtyckiego żywice, na co wskazują ich badania metodą spektroskopii absorpcyjnej - IRS, mają odmienne właściwości, także brak uznanego za leczniczy kwasu bursztynowego, którego bursztyn bałtycki zawiera od 3 do 8%.
    Nazywanie innych żywic bursztynem powoduje zamieszanie, niepewność i niepokój klientów w obrocie handlowym sukcynitem (mam tego bardzo liczne sygnały także w Laboratorium Bursztynu). Szczególnie, że na globalnym rynku inne żywice upodabnia się do bursztynu bałtyckiego, utwardzając je w autoklawach, barwiąc i łuskując. Działania te przynoszą wymierną szkodę interesom bursztynników i nie tylko. A przez wieloznaczność słowa bursztyn, bursztyn bałtycki traci zdobytą i ugruntowana w przeszłości już markę kamienia wyjątkowego wręcz magicznego, przyjaznego człowiekowi, chroniącego go i przynoszącego mu szczęście i powodzenie.
    Na rynku w obrocie bursztynem bałtyckim „żywice z innych rejonów geograficznych świata […] jeśli nie jest jasno zaznaczone z jaką substancją mamy do czynienia można […] potraktować jako imitacje” ponieważ „żadna z tych substancji nie jest sukcynitem”
(E. Wagner-Wysiecka, 2008). 
Gabriela Gierłowska
Literatura:
Choińska-Bochdan E. 2003: Bursztyn
w kulturze. W: B.Kosmowska-Ceranowicz,
E. Choińska – Z bursztynem przez tysiąclecia.
Gdańsk.
Gierłowska G. 2005: O dawnych
kolekcjach bursztynu i gdańskiej jaszczurce.
Wyd. Bursztynowa Hossa Zalesie/Gdańsk.
Gierłowska G. 2004: Uroda bursztynu.
Wyd. Bursztynowa Hossa Gdańsk.
Gierłowski W. 1999: Bursztyn i gdańscy
bursztynnicy. Wyd. Marpres Gdańsk.
Chęć A. 2008: Pozyskiwanie bursztynu
w średniowieczu i wytwórczość bursztynnicza
w Państwie Zakonnym w Prusach. [red] Janusza
Hochleitnera. Bursztyn jako dobro
turystyczne Basenu Morza Bałtyckiego.
Jantar
Виктор Алексеевич Воронов. 2005:
Янтарь. Минск
Anna Zbierska 2005: Zaczęło się w Gdańsku.
Wyd. Wydział Promocji Miasta, Urząd
Miejski Gdańsk.
Kosmowska-Ceranowicz B. 1998: Bursztyn
i inne żywice kopalne świata Gedanit .
Polski Jubiler nr 3(4) Jesień 1998.
Kosmowska Ceranowicz B. 2005:
Polska opowieść o bursztynie. Wyd. Muza
Warszawa.
Mierzwińska E. 2006: Zapomniana
Aquileia. Zbiory starożytnych wyrobów
z bursztynu w Museo Archeologico Nazionale
Amberif 2006. Kolekcje zabytków
artystycznego bursztynnictwa. „Muzeum
Ziemi / Konferencje naukowe / Streszczenia
referatów” Gdańsk/Warszawa
Wagner-Wysiecka E. 2008: Jakie rodzaje
podróbek najczęściej występują . Gazeta
Targowa Gdańsk
Gabriela Gierłowska
    Od ponad 40 lat pracuje w dziedzinie bursztynnictwa. Początkowo w skupie wyrobów, a od roku 1973 prowadząc własną pracownię wytwórczą i konserwatorską. Jest uznanym rzeczoznawcą bursztynu. Posiada wszechstronną kolekcję wzorców żywic kopalnych z różnych części świata, stosowanych jako kamienie jubilerskie lub tworzywo artystyczne w rzeźbach i sztuce dekoracyjnej. Bursztyn bałtycki (sukcynit) zajmuje w kolekcji szczególne miejsce dzięki kompletnemu zestawowi odmian klasyfikacyjnych. Kolekcja zawiera formy naturalne oraz przykłady typowych wyrobów i półfabrykatów, a także zbiór imitacji pozwalający na sprawne wykrywanie falsyfikatów wyrobów bursztynowych. Kolekcja ta jest corocznie wykorzystywana na targach AMBERIF i AMBERMART jako podstawa pracy Laboratorium Bursztynu.

[ drukuj ]