Względy komercyjne biorą górę nad merytorycznymi i klasę czystości SI niektóre firmy jubilerskie przesuwają coraz częściej w obszar klasy czystości P. Dla zamaskowania przed klientem faktycznej czystości diamentów wprowadzają one według cennika Rapaport Diamond Report podklasę czystości SI3, która nie jest usankcjonowana żadnymi przepisami międzynarodowymi.

Ostatni aneks do przepisów IDC (Międzynarodowej Rady ds. Diamentów) wprowadzono 13 lipca 1989 r. na posiedzeniu IDC w Antwerpii, na którym zdecydowano rozdzielić klasę czystości SI na dwie podklasy SI1 i SI2. Od tego czasu żadnych innych aneksów do skali czystości nie wprowadzono. Należy więc wyrazić zdziwienie, że ten naganny proceder nie spotyka się z odpowiednią reakcją ze strony organizacji społeczno-zawodowych, rekomendujących swoich rzeczoznawców zatrudnionych w firmach jubilerskich. Te niestosowne praktyki w zakresie klasyfikowania cech jakościowych diamentów kłócą się ponadto z ogólnymi założeniami unijnych dyrektyw konsumenckich, które Rada Ministrów konsekwentnie wdraża w życie od września 1998 r. Rządowa polityka konsumencka przygotowana przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów obliguje wszystkie branże, w tym również branżę jubilerską.

Należy podkreślić, że większość z przyjętych przez rząd założeń na lata 2000-2001 została już zrealizowana. Przede wszystkim Sejm uchwalił kilka ważnych aktów prawnych, w wielu wypadkach zostały także wydane odpowiednie rozporządzenia wykonawcze. Zawarte w nich regulacje precyzują prawa i obowiązki przedsiębiorców, formułują określone zakazy i nakazy dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej, w tym niezbędne procedury i wymogi, jakim muszą odpowiadać towary będące przedmiotem obrotu, oraz sankcje za nieprzestrzeganie prawa. Z tego też względu firmy jubilerskie powinny liczyć się z tym, że coraz częściej będą miały do czynienia z wymagającym i świadomym swych praw konsumentem (notabene firmy jubilerskie także są konsumentami). Dzisiejszy konsument potrafi korzystać z odpowiednich instrumentów prawnych w celu dochodzenia swych roszczeń z różnych tytułów (nie tylko z tytułu gwarancji i rękojmi, ale również np. z tytułu zakazu stosowania niedozwolonych klauzul umownych i obowiązku spełniania w odniesieniu do produktu określonych wymogów, w tym dotyczących oznaczeń).

Ilekroć uprawniony interes klienta zostanie naruszony, w jego obronie mogą wystąpić organizacje czy rzecznicy konsumentów, Inspekcja Handlowa albo Rzecznik Praw Obywatelskich. Oczywiście taki klient może również nagłośnić sprawę w mediach albo wytoczyć stosowne powództwo i dochodzić swych praw przed sądem powszechnym. W tym kontekście należy wymienić nowe unormowania odnoszące się do Inspekcji Handlowej (Dz. U. nr 4, poz. 25, 2001 r.).

Co jest istotne dla firm jubilerskich w nowych uregulowaniach prawnych dotyczących Inspekcji Handlowej? Otóż ulega zmianie usytuowanie rzeczoznawców ds. jakości produktów lub usług. Ich listę będzie teraz prowadził Wojewódzki Inspektor (art. 11, ust. 2), a stosowne rozporządzenie określi warunki i tryb wpisu rzeczoznawców na listę, tryb ich weryfikacji oraz nadzoru nad ich działalnością.

Regulacja ta ma służyć skuteczniejszej niż dotychczas ochronie konsumentów w prowadzonej przez Inspekcję procedurze mediacyjnej, uruchamianej na skutek skargi konsumenta, czy w przypadku sporu między konsumentem a przedsiębiorcą, Dla jasności należy podkreślić, że ustawodawca, mówiąc o przedsiębiorcy, rozumie przez to wszelkie podmioty gospodarcze, w tym również handlowców i usługodawców (patrz przepisy ustawy z 19 listopada 1999 r. - prawo działalności gospodarczej).

Zgodnie z postanowieniami art. 11, ust. 2 ustawy o Inspekcji Handlowej, rzeczoznawcy są powoływani do wydawania opinii o jakości produktów lub usług na zlecenie konsumenta, przedsiębiorcy, stałego polubownego sądu konsumenckiego, Głównego Inspektora, inspektora wojewódzkiego, powiatowego (miejskiego), rzecznika konsumentów albo organizacji społecznej, do której zadań statutowych należy ochrona konsumentów. Tak duży zakres osób prawnych i fizycznych uprawnionych do zlecania rzeczoznawcom wojewódzkim Inspekcji Handlowej wydawania opinii o jakości produktów lub usług podniesie zapewne ich prestiż społeczny. Dlatego tryb weryfikacji rzeczoznawców oraz nadzór nad ich działalnością, które określi w specjalnym rozporządzeniu Prezes Rady Ministrów, będzie podlegać ostrym kryteriom. Skończą się zatem praktykowane od wielu lat zwyczaje nadawania tytułów ekspertów i rekomendowania rzeczoznawców przez koleżeńskie zespoły zawodowe oraz licytacje, którzy z rzeczoznawców rekomendowanych przez tę lub inną organizację społeczno-zawodową są bardziej kompetentni do wydawania opinii w przedmiotowej sprawie.

Zgodnie z duchem ustawy o Inspekcji Handlowej każdy rzeczoznawca, który aktualnie świadczy usługi na rzecz ludności, będzie musiał poddać się weryfikacji, jeśli zechce się znaleźć na liście rzeczoznawców inspektora wojewódzkiego. Konsumenci zaś, zorientowawszy się w nowych uregulowaniach prawnych, będą korzystać (z oczywistych względów) z usług tych rzeczoznawców, którzy uzyskali status prawny nadany im przez wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej. To nowe usytuowanie prawne rzeczoznawców ds. jakości wyrobów lub usług (dotychczas oparte na społecznym zaufaniu) przyczyni się do uporządkowania tej specyficznej działalności gospodarczej, jaką jest świadczenie usług rzeczoznawczych. Dotąd, wskutek braku uregulowań prawnych, każdy, kto zarejestrował swoją działalność gospodarczą nawet w zakresie usług rzeczoznawczych (bez udokumentowania swoich kwalifikacji), mógł bez żadnych przeszkód prawnych wydawać certyfikaty, ekspertyzy, opinie itp.

Prowadziło to w szeregu przypadków do nadużyć i zwykłych oszustw niezorientowanych w tej materii konsumentów; świadczą o tym liczne procesy sądowe, które kończyły się na ogół umorzeniem sprawy lub oddaleniem powództwa wniesionego przeciw temu lub innemu pseudorzeczoznawcy z uwagi na brak wyraźnych klauzul prawnych ograniczających działalność osób niekompetentnych w zakresie badań i certyfikacji kamieni szlachetnych. Należy zatem żywić nadzieję, że podejmowane przez rząd liczne inicjatywy dotyczące ochrony interesów i praw konsumentów w związku z unijnymi dyrektywami konsumenckimi przyczynią się do generalnego uporządkowania działalności rzeczoznawczej również w branży jubilerskiej.