Podobnie postępuje się przy wycenie pereł. Z kryteriów ilościowych bierze się pod uwagę: wielkość perły (wyrażoną poprzez średnicę lub znacznie rzadziej poprzez masę), jej kształt (formę, symetrię) oraz grubość powłoki (perły hodowane). Z kryteriów jakościowych uwzględnia się: barwę podstawową i barwy dodatkowe (overton, orient), połysk oraz stan powierzchni perły. Jako kryterium mogące mieć niekiedy bardzo istotny wpływ na wartość obiektu uwzględnia się także rzadkość występowania, a w przypadku wyrobów składających się z wielu pereł (np. kolia), bierze się pod uwagę ich dobór i kompozycję w wyrobie.

W Japonii, ojczyźnie perły hodowanej, przyjęto w 1995 r. następującą formułę oceny jakości perły: 4S + 2C, gdzie: S (size) - średnica, S (shape) - forma, S (spot) - nieskazitelność, S (shining) - połysk i/lub orient, C (color) - barwa, C (coating) - powłoka.

Wielkość i kształt
W pierwszej połowie XX w. wielkość pereł określano przeważnie za pośrednictwem ich masy (gran, karat) lub objętości. Współcześnie wielkość pereł określa głównie wymiar średnicy podawany w milimetrach, a jednostki masy są stosowane bąd. tylko dla pereł o wyjątkowej wielkości, bądź dla pereł o silnie asymetrycznym kształcie, znacząco odbiegającym od kulistego czy owalnego, po przeliczeniu ich na hipotetyczną średnicę perły kulistej (Sobczak, Sobczak 1995). Średnica pereł hodowanych pochodzących z Japonii i Chin, podobnie jak pereł naturalnych, wynosi zazwyczaj od 2,0 mm do 9,5 mm. Perły mórz południowych (Australia, Polinezja, Filipiny itp.) mają przeważnie od 9,0 mm do 14 mm. Perły o średnicy większej od 14 mm należą już do rzadkich.

Wielkość perły łączy się w sposób nieuchronny z jej kształtem. Za najdoskonalszy kształt perły uznaje się powszechnie kulę. Stopień przybliżenia danego kształtu do formy kulistej można uznać za podstawowe kryterium oceny kształtu. Najbardziej poszukiwane są perły:
- kuliste,
- kroplowate lub gruszkowate,
- owalne (regularne).

Wyraźnie mniejszym zainteresowaniem cieszą się perły o kształcie:
- guzikowatym lub bączkowatym (regularne),
- półbarokowym (o nieznacznej asymetrii),
- barokowym o różnych interesujących kształtach (np. grzyb, serce, dzban, główka),
- barokowym (nieregularne, asymetryczne, fantazyjne itp.).

Określenie wielkości perły kulistej nie stwarza większych kłopotów i polega na bezpośrednim pomiarze jej średnicy. Wielkość symetrycznych pereł kroplowatych, gruszkowatych i owalnych wyraża się poprzez średnią arytmetyczną ich długości, szerokości i wysokości. Wielkość pereł o bardziej nieregularnych kształtach wyraża się często za pośrednictwem ich masy przeliczonej za pomocą odpowiedniego dla danego kształtu współczynnika, tzw. współczynnika oszacowania, na hipotetyczną średnicę perły kulistej (Sobczak, Sobczak 1995). Umożliwia to w konsekwencji porównanie wielkości badanej perły, niezależnie od jej kształtu, z wzorcową perłą kulistą. Za wzorzec przyjmuje się perłę kulistą o średnicy 7 mm. Gdy wyliczone hipotetyczne średnice pereł różnią się od perły wzorcowej, można zastosować dla oceny ich wielkości tzw. współczynnik korekcji, który dla pereł mniejszych od perły wzorcowej przybiera wartości ujemne, a dla pereł większych - wartości dodatnie.

Grubość powłoki
Do początku lat 80. XX w. grubość powłoki pereł hodowanych była w niewielkim stopniu uwzględniana przy ocenie. W tamtym czasie producenci bardzo dbali o to, by grubość powłoki perłowej była wystarczająca, tzn. miała średnio od 0,6 do 1,0 mm, a perły przebywały w morzu od 3 do 5 lat. Przyczyny ekonomiczne i rezultaty badań naukowych oraz eksperymentów hodowlanych spowodowały u głównych producentów intensyfikację produkcji (Malane i in. 1988). Efektem ubocznym tej intensyfikacji było pojawienie się na rynku także pereł o niezadowalającej grubości powłoki perłowej. Według Pearl Science Laboratory of Japan (1993) współczesne perły dobrej i bardzo dobrej jakości powinny mieć grubość powłoki od 0,4 do 0,6 mm, wyjątkowo do 0,8 mm. By otrzymać taką powłokę, potrzebne są obecnie dwa sezony hodowlane, czyli około 17-19 miesięcy. Perły o akceptowanej na rynku jakości mają powłokę o grubości około 0,3 mm. Potrzeba na to jednego sezonu hodowlanego, czyli około 7-9 miesięcy. W obrocie handlowym spotykane są też perły o powłoce do 0,2 mm, które nie powinny być dopuszczone do sprzedaży. Są one rezultatem hodowli trwającej zaledwie 3-6 miesięcy. Powłoka tych pereł jest tak cienka, że jądro bywa dostrzegalne gołym okiem. Perły tak niskiej jakości wchodzą na rynek z pominięciem wszelkich instytucji kontroli jakości; powoduje to oczywiste szkody rynkowe. Kontrolę grubości powłoki perłowej można obecnie przeprowadzić bardzo skutecznie perłoskopem laserowym (Łapot 1999) - przyrządem stosunkowo tanim i prostym w działaniu, choć wymagającym pewnego doświadczenia przy obsłudze.

Barwa
Na barwę perły zasadniczy wpływ ma gatunek małża perłorodnego. Pinctada fucata z Japonii produkuje masę perłową barwy białej lub białoróżowej. Pinctada maxima z Australii, Filipin, Birmy czy Indonezji wytwarza perły białe, białoróżowe, kremowe, różowe i żółte. Pinctada margaritifera z Poline- zji produkuje perły szare, ciemnoszare i czarne z refleksem zielonym, niebieskim lub oberżynowym. Unio z rzek i jeziordaje perły białawe lub białozielonawe. Na barwę perły znaczący wpływ ma także: zawartość planktonu w wodzie (intensyfikacja odcienia zielonego), stopień zasolenia (intensyfikacja odcienia kremowego wraz ze wzrostem zasolenia), obfitość określonych związków w wodzie (np. syderyt - barwa brunatnawa masy perłowej, azuryt - barwa niebieskawa, smitsonit - szarawa, związki manganu - fluorescencja masy perłowej pod wpływem promieniowania rentgenowskiego i wpływ na barwę białą). Również głębokość bytowania małży perłorodnych ma wpływ na barwę; dotyczy to szczególnie małży wytwarzających perły o intensywnej barwie (Polinezja, Okinawa). Bytowanie małży na głębokości większej od 10 m powoduje zauważalne rozjaśnienie barwy produkowanej masy perłowej, np. jasnoszarą zamiast czarnej.

Na barwę perły składają się:
     1) barwa podstawowa (barwa masy perłowej); zależy ona od ilościowego stosunku aragonitu do konchioliny (zawierającej tlenki metali - pierwiastków przejściowych odpowiedzialnych bezpośrednio za barwę) oraz od sposobu jej rozmieszczenia w masie perły; w miarę wzrostu udziału konchioliny, zwłaszcza w warstewkach zewnętrznych perły, jej barwa staje się coraz ciemniejsza; najczęstsze barwy podstawowe pereł słonowodnych to: czarna, szara, brunatna, czerwona, żółta, fioletowa, zielona, niebieska, różowa, biała; w perłach słodkowodnych przeważają barwy: biała, szara, jasnobrązowa, zielonawa i czerwonawa; 
2) efekty świetlne (orient i overton) modyfikujące barwę podstawową masy perłowej zjawiskami wywołanymi dyfrakcją i interferencją światła; decydujący wpływ mają tu właściwości środowiska bytowania małża (temperatura wody, pH środowiska wodnego, skład chemiczny wody, głębokość zanurzenia, zawartość planktonu w wodzie):
orient to delikatna, zazwyczaj punktowa gra barw (specyficzna opalescencja) o różnym stopniu nasycenia barwą różową (połysk perłowy), wywołana dyfrakcją i interferencją światła na nieregularnych krawędziach płytek aragonitu tworzących nakładające się warstewki; im bardziej ta struktura jest subtelna (im cieńsze i liczniejsze są warstewki aragonitu), tym perła wykazuje więcej orientu; efekt ten pochodzi zatem z głębi powłoki perły i w pewnym stopniu zależy także od jej grubości; efekt ten nadaje perle specyficzną "świetlistość"; w perłach czarnych lub intensywnie szarych efekt orientu prawie zupełnie nie występuje, gdyż następuje silna absorpcja światła przez powłokę perły;
     overton jest rezultatem dekompozycji i załamania światła przez kryształki aragonitu powłoki perłowej, które nadają perle o określonej barwie dodatkowe połyskliwe odcienie różnych barw (zazwyczaj różowej, niebieskiej, zielonej, fioletowoczerwonawej) modyfikujące barwę podstawową;
     overton pojawia się wówczas, gdy warstewki masy perłowej są dostatecznie cienkie i wystarczająco przeświecające.

W zależności od barwy i obserwowanych efektów optycznych wyróżnia się zwykle perły (Sobczak, Sobczak 1995):
     - różowe, o różnym stopniu nasycenia barwą różową od bladoróżowej do różowoczerwonej i różowym overtonie; niekiedy także niebieskim i/lub zielonym overtonie;
     - kremowe, o różnym stopniu nasycenia barwą kremową od białokremowej do kremowożółtej i różowym oriencie lub różowym i zielonawym overtonie;
     - srebrne, barwa podstawowa biała do szarej i różowy orient;
     - złote, barwa podstawowa żółta i różowy orient;
     - czarne, barwa podstawowa czarna, czarnoszara, brunatnawa, purpurowoczarna, fioletowoczarna, ciemnoniebieska, ciemnozielona oraz zielony lub zielononiebieski overton;
     - niebieskie, barwa podstawowa ciemnoniebieska do szaroniebieskiej oraz intensywnie zielony, zielony i różowy overton;
     - zielone, barwa podstawowa szarozielona do zielononiebieskiej, zielony overton;
     - brunatne, barwa podstawowa ciemnobrązowa, overton różowopurpurowy, zielony lub fioletowy.

Barwa perły w przekroju poprzecznym nie jest jednorodna; poszczególne warstewki różnią się odcieniem i połyskiem. Perły starzeją się, matowieją (tracą połysk) i nabierają szaroczarnego zabarwienia.

Barwa pereł bywa poprawiana metodą wybielania, a jej rezultatem jest rozjaśnienie mało efektownych barw ciemnych. Metodę tę stosuje się rutynowo, praktycznie jest niewykrywalna, a jej rezultat dość stabilny. Inna metoda, stosowana również rutynowo, polega na barwieniu różnymi środkami chemicznymi lub naturalnymi. W rezultacie uzyskuje się poprawę lub nadanie pożądanej barwy, np. czarnej, oraz ukrycie jej niejednorodności; otrzymany rezultat jest zazwyczaj dość stabilny, choć zdarza się, że barwa z upływem czasu może płowieć. Wykrywa się ją przez: potarcie wacikiem nasyconym acetonem (odbarwienie), obserwację profilu otworu przewierconego w perle (barwnik występuje tylko w warstewce przypowierzchniowej), badaniu fluorescencji (naturalna czarna perła wykazuje fluorescencję, natomiast barwione czarne perły nie wykazują fluorescencji). Jeszcze inną metodą, stosowaną okazjonalnie, wykorzystywaną do poprawiania barwy pereł jest napromieniowanie (naświetlanie), którego trwałym rezultatem jest wytworzenie "czarne"i perły (czasem szarej lub niebieskawoszarej) z perły białawej. Jest to rezultat trwały, o ile nie zastosowano następnie innych metod traktowania. Wykrywa się ją za pomocą perłoskopu lub na podstawie badania widma w podczerwieni, przy czym to ostatnie badanie nie zawsze bywa skuteczne.

Połysk
Połysk definiowany jest jako zdolność do odbijania światła będąca kombinacją refleksu powierzchniowego i refleksu wgłębnego. Połysk pereł określa się opisowo od bardzo błyszczącego przez błyszczący aż do matowego. Istotny wpływ na jakość połysku pereł ma temperatura wody, w której bytowały perły. Perły hodowane w wodach stosunkowo ciepłych mają przeważnie połysk matowy, gdyż warstwy masy perłowej są stosunkowo grube i wybarwione, podczas gdy perły hodowane w wodach chłodniejszych mają przeważnie połysk błyszczący, gdyż warstwy masy perłowej są relatywnie cieńsze i mniej wybarwione.

Połysk bywa poprawiany różnymi metodami. Metody te uznaje się za dopuszczalne i normalne, jeśli wykorzystują one sól morską, drobne kawałki bambusa czy orzecha. Uznaje się je za niedopuszczalne, jeśli wspomniane wyżej środki są zastępowane przez abrazywne środki chemiczne, które dają efemeryczne nabłyszczenie powierzchni perły. Uzyskany w ten sposób połysk jest bardzo mylący i mało trwały, a oko (także eksperta), nie jest w stanie wykryć tego oszustwa, jeśli ekspertyza ma miejsce w przeciągu miesiąca po dokonanym zabiegu. W miarę upływu czasu zaczynają się jednak stopniowo ujawniać pierwotne naturalne defekty tak "spreparowanej" perły. Zwykle po upływie roku są one już bardzo wyraźne i stają się widoczne nawet dla niezbyt wprawnego oka. Mało solidni hodowcy stosują także zabieg werniksowania implantowanego jądra, co sztucznie wzmacnia refleks wgłębny, a tym samym poprawia ogólny połysk perły. Ryzyka związanego z ewentualnym oszustwem można uniknąć poprzez kontakty handlowe z producentami o sprawdzonej i ugruntowanej renomie i niekorzystanie z tzw. okazji.

Stan powierzchni
Definiuje go obecność defektów widocznych nieuzbrojonym okiem. Są to zwykle wszelkiego rodzaju drobne zagłębienia i wypukłości, rysy, spękania, karby, plamy i smugi barwne, niejednorodności wzrostu itp.
Ocenę stanu powierzchni dokonuje się przez porównanie z idealnie jednolitą barwnie i morfologicznie powierzchnią wzorcową, np. kuli, kropli. Miarą tej oceny jest liczba i rodzaj występujących na powierzchni defektów (Sobczak, Sobczak 1995). Przyjęte jest, że obecność jednego zagłębienia nie obniża oceny stanu powierzchni perły, gdyż i tak trzeba wykonać otwór dla zamontowania perły w wyrobie; wiercenie takie wykonuje się wówczas dokładnie w miejscu występowania takiego zagłębienia.

Rzadkość występowania
W dobie przemysłowej produkcji masowej, w tym umiędzynarodowienia masowej produkcji pereł hodowanych, kryterium to stale zyskuje na znaczeniu. W pierwszej kolejności dotyczy to rozróżnienia pereł naturalnych i hodowanych; oczywiste jest, że perły naturalne są z powodu ich właściwości i rzadkości występowania znacznie wyżej cenione niż hodowane. Kryterium to dotyczy również rozróżnienia pereł słodkowodnych i słonowodnych, zarówno naturalnych, jak i hodowanych, oraz wielkości, kształtu, barwy, połysku, pochodzenia itp.

Dobór i kompozycja pereł w wyrobie
Biżuteria z perłami powinna odznaczać się doskonałą harmonią i dopasowaniem użytych pereł. Muszą one być jednolite pod względem barwy, połysku, kształtu i gradacji wielkości, które to cechy nie powinny przekraczać pewnego przedziału zmienności, np. w koliach japońskich i chińskich różnica średnicy perły centralnej i brzegowej nie przekracza nigdy 0,5 mm; w koliach wykonanych z większych pereł różnica może być większa, np. w koliach wykonanych z dużych pereł mórz południowych (Polinezja, Australia, itd.) różnica ta może wynosić 2-3 mm. Łączy się to z kompozycją pereł w wyrobie, nawet takim, w którym występują tylko dwie perły. Dobór i kompozycja pereł w wyrobie powinna przyciągać uwagę kupującego, bowiem w sposób oczywisty decyduje o jego pięknie i ma istotne znaczenie przy wycenie wyrobu.

Literatura:
W. Łapot: Perłoskop (neoendoskop) - laserowy przyrząd do badania pereł. "Polski Jubiler" 1999 nr 2(7).
F.J. Malane, D.A. Hancock, B. Jeffries: Final Report of the Pearling Indu- stry Rewier Committee. "Fisheriers Management Paper" 17. Fisheries De- partment of Western Australia 1988.
T. Sobczak, N. Sobczak: Perły. Wyd. Tomasz Sobczak, Warszawa 1995.