Około 1900 roku biżuteria przyjęła jedną z najpiękniejszych form w historii złotnictwa – dostosowana do nowej mody belle époque naśladowała naturę i wszelkie formy roślinno-zoomorficzne oraz fantastyczno-baśniowe, będące w tej dziedzinie sztuki najpiękniejszą z form przeistoczenia natury w sztukę plastyki.

 

 

 

    Precjoza biżuteryjne przybierały kształty: gałązek krzewów i kwiatów, kielichów kwiatów, dekoracyjnych pnączy i liści, stylizowanych ptasich piór, postaci smoków, maszkaronów, egzotycznych ptaków i owadów, ważek i motyli. „Rzeźbione” w szlachetnych kruszcach

i kamieniach półszlachetnych, ujęte w stylizowane, ażurowe, secesyjne oprawy stawały się małym dziełem sztuki. Zakłady jubilerskie całej Europy prześcigały się w tworzeniu nowych, oryginalnych form naśladujących naturę, łącząc ze sobą szeroką gamę i różnorodność materiału jubilerskiego. Wyroby biżuteryjne – piękne w swej nowoczesnej, secesyjnej formie, wzbogacone o drogie kamienie szlachetne, wykonywane ze złota, srebra i platyny

– stały się drogim i ekskluzywnym produktem.

 

 

 

    Jednocześnie autorskie projekty prezentowano na pokazach sztuki jubilerskiej

i wystawach światowych w Paryżu, Chicago, Londynie, Rzymie, Lizbonie. Projektantami

tych drogocennych przedmiotów byli słynni artyści i jubilerzy: René Lalique, Carl Faberge, Paul i Henri Veverowie, Lucien Gaillard, Georges Fouquet, Henry van de Velde, Frederick James Partridge, którzy tworzyli niezapomniane kreacje plastyczne także w innych działach rzemiosła artystycznego. Artyści ci poza inspiracjami roślinno-zoomorficznymi, projektując formy biżuteryjne, ulegali wpływom sztuki japońskiej, egipskiej, arabskiej, podobnie jak graficy, malarze, ceramicy.

 

 

 

    

     Kreatorzy najwybitniejszych dzieł biżuteryjnych zasłynęli, pozostawiając swe realizacje

  w wielkich muzeach europejskich: w Berlinie, Paryżu, Lipsku, Londynie lub w kasetach

  biżuteryjnych sławnych aktorek i tancerek: Sary Bernhardt i Loie Fuller. Dla „boskiej Sary” 

  diademy, kolie i brosze projektowali Rene Lalique i Alfons Mucha, który tworzył także

  dla wielkiej aktorki monumentalne scenografie do sztuk teatralnych, kostiumy i plakaty,

  stając się jednym z najbardziej kreatywnych artystów epoki art nouveau.

  Te niepowtarzalne w formie i dekoracji przedmioty były biżuterią unikatową, która

  powstawała na specjalne zamówienie, dostosowana do konkretnej osoby,

  jej osobowości, strojów, kreacji wieczorowych i urody. Najsłynniejszym z jubilerów

  art nouveau był niewątpliwie René Lalique – wielki kreator francuskiej biżuterii, który stał

  się dla wielu europejskich jubilerów i twórców secesji niedoścignionym artystą.

 

 

    Oczywiście nie wszyscy projektanci wsławili się słynnymi kreacjami z dziedziny 

  sztuki jubilerskiej dla „wielkich tego świata”. Około 1900 roku w krajach

  europejskich zakłady jubilerskie projektowały i wykonywały masowo znacznie

  skromniejszą biżuterię ze złota, platyny, srebra, wysadzaną kamieniami

  szlachetnymi, półszlachetnymi, zdobioną barwną emalią, macicą perłową,

  szylkretem, kością słoniową, perłami, koralem, bursztynem, rogiem czy metalami

  nieszlachetnymi. Jako nowość do produkcji elementów biżuteryjnych około 1900

  wprowadzono róg jako kolejne tworzywo organiczne, w którym rzeźbiono

  i wycinano ozdobne grzebienie do fantazyjnych, secesyjnych fryzur. Popularnymi

  i modnymi kamieniami stosowanymi do secesyjnej biżuterii kobiecej były diamenty, szafiry, rubiny, chryzolity i opale. Popularna stała się technika i moda łączenia różnorodnych w barwie

i strukturze kamieni w jednym wyrobie – dla jubilerów rosyjskich typowymi kamieniami, które łączono ze sobą, były rubiny i chryzolity, perły i szafiry, szafiry i diamenty, a jubilerzy wiedeńscy chętnie kojarzyli ze sobą perły, szafiry i rubiny z barwną emalią nakładaną na złoto i srebro. Czasem mimo użycia tańszego surowca (srebro, metal nieszlachetny, emalia, materiał organiczny) wyroby jubilerskie stawały się szybko modne z uwagi na niepowtarzalność i oryginalność formy

oraz wzornictwo inspirowane egzotycznym czarem sztuki japońskiej. Styl biżuterii i zastosowanie do niej określonych ozdobnych i szlachetnych kamieni podporządkowany był także wierze w moc i magię kamieni. 

 

 

 

    Odbiorcami sztuki jubilerskiej na przełomie IX i XX wieku były dwie najbogatsze warstwy społeczeństwa: burżuazja i bogate mieszczaństwo.

Rynek jubilerski oferował bogatą gamę wyrobów w postaci garniturów biżuteryjnych, na które składały się: brosza-wisior, kolczyk, pierścionek

i bransoleta oraz oddzielnie oferowane do zakupu brosze, kolczyki, bransolety, pierścionki, szpile do kapeluszy, żabotów i bluzek, złote zegarki, spinki

do mankietów, papierośnice, tabakierki, torebki wieczorowe plecione ze złotego

i srebrnego drucika. Oddzielną formą dodatków biżuteryjnych były ozdobne grzebienie do włosów, diademy, napierśniki będące ozdobą strojów wieczorowych, balowych, ślubnych i kreacji wyjściowych. Biżuteria, podobnie jak inne gałęzie sztuk plastycznych, w latach 1890-1910 poszukiwała nowych materiałów, technologii, zdobnictwa o nowoczesnym wzornictwie, przeciwstawiała się formom historycznym, eklektycznym nawiązującym do biżuterii okresu Cesarstwa. Jubilerzy doby secesji udowodnili ponadto, że mogąc posłużyć się tanimi materiałami o wartości jedynie przedstawiającej, można stworzyć jednocześnie nową estetykę wyrobu jubilerskiego.

 

 

 

    Kolekcja biżuterii ze zbiorów Muzeum Mazowieckiego w Płocku to kameralna kolekcja,

  która charakteryzuje się bogactwem form biżuteryjnych i stylowych sztuki europejskiej 

  około 1900 r. Jednocześnie jest przeglądem możliwości artystycznych i technologicznych

  warsztatów jubilerskich firm: rosyjskich, polskich, francuskich, szwajcarskich, niemieckich

  i wiedeńskich. W zbiorze posiadamy liczne brosze-wisiory, bransolety, medaliony, 

  pierścienie, zegarki kopertowe damskie i męskie, klamry do pasków, szpile do kapeluszy, 

  zapinki, szpile do krawatów, spinki do mankietów, sygnety, papierośnice, tabakierki

  i garnitury biżuteryjne. Wyroby wykonane są z rożnych materiałów jubilerskich z użyciem 

  popularnych i modnych kamieni szlachetnych, pereł i emalii o charakterystycznym 

  zdobnictwie, ornamentacji i formie typowej dla secesji. rosyjskiej, wiedeńskiej i polskiej.

 

 

 

 

 

    Kolekcja liczy około 190 obiektów i do najcenniejszych i najciekawszych należą brosze

  nawiązujące do form zoomorficznych – np. wisior w postaci smoka, którego korpus

  stanowi ogromna perła; brosza w formie lecącego gołębia z gałązką w dziobie, brosza

  w formie pawiego pióra lub ozdobna, złota klamra do paska wieczorowej sukni 

  z motywem pary smoków wysadzana opalami i rubinami. W kolekcji muzeum płockiego 

  oprócz reprezentantów firm europejskich posiadamy wyroby znanych projektantów

  i jubilerów: Michała Perchina (1860-1903) pracującego dla Carla Faberge, projekty

  miniatur do wyrobów ze srebra malarza Franciszka Żmurki (1859-1910) czy realizacje

  projektu Marii Giżbert-Studnickiej.

    

 

 

 

Kolekcja biżuterii secesyjnej Muzeum Mazowieckiego w Płocku nadal jest sukcesywnie uzupełniana wyrobami z epoki,

a także współczesną, polską biżuterią będącą reminiscencją secesji.

 

Autorka jest kustoszem Muzeum Mazowieckiego w Płocku

 

 

[ drukuj ]