Mnogość nazw zwyczajowych dotyczących piropu bierze się stąd, iż do początków XX wieku nie był zaliczany do grupy granatów. Traktowano go raczej jako swoiste indywiduum w grupie czerwonobarwnych kamieni, które do czasów antycznych nazywano karbunkułami. Jeszcze w XVI i XVII wieku tacy znani badacze i znawcy kamieni jak G. Bauer w 1546 r. (De natura fossilium, 1546 r.), de Boodta (Gemmarum et lapidium, 1601 r.) i inni, używają tego terminu. Pierwszym, który wprowadził nazwę pirop, jako synonimiczną do wszystkich „karbunkułów pochodzących z Bohemii” był Thomas Nicols (A Lapidary, or the history of precious stones..., 1652 r.). Przeprowadzając z bohemskimi karbunkułami różne eksperymenty w płomieniu dmuchawki stwierdził, że kamienie te... poddawane próbie ognia nie traciły barwy pod wpływem ognia jak również nie odnosiły żadnych uszkodzeń... Konkluzja ta skłoniła T. Nicolsa do wyróżnienia bohemskich kamieni spośród innych karbunkułów i nadania im nazwy wyróżniającej – piropów.

 

Wywody T. Nicolsa o znacznej odporności piropów na wysokie temperatury były przez wielu autorów potwierdzane. H. Miers, 250 lat później (Mineralogy, 1902 r.), potwierdzając podobne do Nicolsa badania stwierdza, że... piropy topią się trudniej niż inne granaty... Dziś wiemy, że były to błędne wnioski, że właśnie piropy w płomieniu dmuchawki lub palnika jubilerskiego topią są najłatwiej. Świadczy to o bardzo niskim poziomie nie tylko przeprowadzonych eksperymentów, ale także ówczesnej wiedzy gemmologicznej.

Układ krystalograficzny – regularny; kryształy izometryczne, zwykle o pokroju 12–ścianów rombowych, 24–ścianów deltoidowych, rzadziej 48–ścianów.

Wzór chemiczny – Mg3Al2 [SiO4]3.

Barwa – czerwona, ciemnoczerwona do purpurowoczerwonej, czerwonopomarańczowa, szkarłatna i brązowoczerwona; czysty pirop może być bezbarwny.

Barwę ciemnoczerwoną i brązowawoczerwoną kreują jony żelaza Fe2+ (koordynacja regularna), barwę czerwoną jony żelaza Fe2+ (zdeformowana koordynacja regularna) i chromu Cr3+ (koordynacja oktaedryczna), natomiast barwy jasne (blade) kreują jony wanadu V3+ i/lub chromu Cr3+ (koordynacja oktaedryczna).

Stopień przezroczystości – przezroczysty do przeświecającego.

Efekty optyczne – fotodichroizm (piropy pozyskiwane w Norwegii wykazują zmianę barwy od řoletowej w świetle dziennym do czerwonopurpurowej przy oświetleniu sztucznym); efekt aleksandrytu (okazy pozyskiwane w północnej Tanzanii (domieszka Cr i V, niekiedy Ti) w świetle dziennym wykazują zabarwienie zielonawoniebieskie, w świetle sztucznym – szkarłatne).

Połysk – szklisty.

Twardość – 7,0... 7,5 wg skali Mohsa.

Gęstość – 3,62... 3,87 g/cm3.

Własności optyczne – minerał izotropowy (bywa niekiedy anomalnie anizotropowy).

Współczynnik załamania światła N – 1,720... 1,750; zwykle 1,740.

Dyspersja – 0,022.

Widmo absorpcyjne – zwykle nie diagnostyczne, maskowane przez spektrum almandynu. Piropy chromowe wykazują silną linię absorpcji przy długości fali 505 nm (jony żelaza), dwie linie dla fali w pobliżu 690 nm oraz szerokie pasmo absorpcji pomiędzy 520 i 620 nm (rys. 1).

Luminescencja – nie wykazuje.

Inkluzje – niezbyt liczne; piropy wschodnioafrykańskie mogą zawierać płytki apatytu i ilmenitu oraz igiełki rutylu; okazy pozyskiwane w USA (Arizona) igiełkowe i nieregularnie zaokrąglone wrostki kwarcu; piropy pochodzące ze Szkocji (Glen Calvie, hrabstwo Ross) inkluzje kwarcu o kształcie przypominającym śniegowe kulki.

Odporność mechaniczna – dostateczna do dobrej.

Odporność termiczna – łatwo topi się w płomieniu palnika jubilerskiego lub dmuchawki.

Odporność chemiczna – odporny na działanie kwasów i zasad.

Występowanie – w perydotytach i serpentynitach; także w kimberlicie i eklogicie; w żwirach i piaskach w postaci ksenomorřcznych ziarn.

Miejsca występowania – Argentyna (Cordova i San Martin w prowincji San Luis), Australia (Anakie, Queensland i góry New England, Nowa Południowa Walia), Brazylia (Gravata), Czechy (Trebnice), Indie (Madras), Kongo, Mongolia (Szawarin–Caram), Namibia, Niemcy (Saksonia), Nigeria, Norwegia, Polska (w serpentynitach Sobótki na Dolnym Śląsku), Rosja (Zakaukazie i rejon jeziora Bajkał), RPA, Sudan, Szkocja (hrabstwo Ross), Tanzania (Shinyanga), USA (hrabstwo San Juan, Utah; hrabstwo Apache, Arizona; hrabstwo McKinley, Nowy Meksyk; stany Kolorado i Arkansas), Zair, Zimbabwe.

Zastosowanie – szeroko wykorzystywany w jubilerstwie, jednak okazy duże i czyste spotyka się rzadko; kamienie oprawne rzadko przekraczają masę 2 ct Znacznie większe są granaty o składzie pośrednim (pirop – almandyn lub pirop – spessartyn) i one to stanowią główny surowiec jubilerski. Pirop jest cenionym kamieniem kolekcjonerskim. Najpiękniejsze okazy znajdują się w Muzeum Sztuki w Wiedniu oraz Muzeum Drezdeńskim.

Poprawianie – w kamieniach oszlifowanych niepraktykowane.

Naśladownictwa – almandyn, rodolit, rubin naturalny i syntetyczny, spinel oraz różnego rodzaju dublety.

 

Cechy identyfikacyjne pozwalające na odróżnienie piropu od jego najważniejszych naśladownictw zestawiono w tabeli 1.

 

 

 

 

Nazwa pochodzi od greckich słów rhodon – róża i lithos – kamień, co oznacza różany kamień. Jest to granat szeregu pirop–almandyn (kryształ mieszany) wyróżniające się większą zasobnością piropu (Mg:Fe jak 2:1).

Układ krystalograřczny – regularny; kryształy izometryczne, zwykle o pokroju 12–ścianów rombowych, 24–ścianów deltoidowych, rzadziej 48–ściany, które wskutek licznych zaokrągleń krawędzi swym wyglądem przypominają otoczaki.

Wzór chemiczny – (Mg, Fe)3Al2 [SiO4]3.

Barwa – jasna do ciemnej, purpurowoczerwona do czerwonopurpurowej. Barwę kreują jony żelaza Fe2+ (zdeformowana koordynacja regularna).

Stopień przezroczystości – przezroczysty do przeświecającego.

Efekty optyczne – efekt aleksandrytu (niebieskozielony przy świetle dziennym, purpurowoczerwony w świetle sztucznym).

Połysk – szklisty.

Twardość – 7,0... 7,5 wg skali Mohsa.

Gęstość – 3,74... 3,94 g/cm3.

Własności optyczne – minerał izotropowy (bywa anomalnie anizotropowy).

Współczynnik załamania światła N – 1,740... 1,770; wartość współczynnika załamania zmienna, zależy od stosunku piropu do almandynu.

Dyspersja – 0,026.

Widmo absorpcyjne – jak w almandynie.

Luminescencja – nie wykazuje.

Inkluzje – liczne; przeważają kryształy apatytu oraz igły rutylu krzyżujące się pod kątem 110° i 70°; także kryształy cyrkonu otoczone aureolą zwaną w gemmologii „halo”, wywołaną destrukcyjną działalnością pierwiastków promieniotwórczych zawartych we wrostkach; mogą wystąpić też kryształy hornblendy o pokroju igłowym lub słupkowym, a także kryształy augitu, biotytu, ilmenitu, kwarcu, monacytu i spinelu.

Odporność mechaniczna – dostateczna do dobrej.

Odporność termiczna – nagła zmiana temperatury może wywoływać pęknięcia.

Odporność chemiczna – odporny na działanie kwasów i zasad.

Występowanie – pegmatyty, skały metamorřczne, składnik eklogitów i granulitów.

Miejsca występowania – Brazylia; Kenia; Madagaskar; Meksyk; Sri Lanka; USA (hrabstwo Macon, Karolina Północna); Tanzania (góry Pare); Zimbabwe (Beitbridge).

Zastosowanie – szeroko wykorzystywany w jubilerstwie, pospolicie spotykane duże i czyste okazy; kamienie oprawne rzadko przekraczają masę 10 ct. Rodolit jest cenionym kamieniem kolekcjonerskim a szczególnie okazy wykazujące efekt aleksandrytu.

Poprawianie – w kamieniach oszlifowanych niepraktykowane.

Naśladownictwa – almandyn, pirop, rubin naturalny i syntetyczny, dublety.

Cechy identyfikacyjne pozwalające na odróżnienie rodolitu od jego najważniejszych naśladownictw zestawiono w tabeli

2.

 

 

 

 

Nazwą malaya określa się w gemmologii kryształy mieszane szeregu pirop – spessartyn domieszkowane chromem, wanadem i żelazem.

Nazwa wywodzi się z syngaleskiego i oznacza „poza rodziną”, lub w znaczeniu potocznym „prostytutka”. Proponowana dla tej odmiany granatów geograřczna nazwa umbalit dotyczy okazów o barwie ognistoczerwonej lub złocistoczerwonej pozyskiwanych w dolinie rzeki Umba (Tanzania).

Układ krystalograřczny – regularny; kryształów dobrze wykształconych brak; surowiec gemmologiczny pozyskuje się w postaci otoczaków.

Wzór chemiczny – (Mg, Mn)3Al2 [SiO4]3.

Barwa – jasna do ciemnej, czerwonopomarańczowa, żółtopomarańczowa, ognistoczerwona lub złocistoczerwona. Barwę kreują jony manganu Mn3+ i żelaza Fe2+, a w przypadku kamieni wykazujących efekt aleksandrytu jony chromu Cr3+ i wanadu V3+.

Stopień przezroczystości – przezroczysty do przeświecającego.

Efekty optyczne – efekt aleksandrytu dają okazy pozyskiwane w północnej Tanzanii; w świetle dziennym okazują barwę zielonawoniebieską, w świetle sztucznym – czerwoną do řoletowoczerwonej.

Połysk – szklisty.

Twardość – 7,0... 7,5 wg skali Mohsa.

Gęstość – 3,78... 3,85 g/cm3.

Własności optyczne – minerał izotropowy.

Współczynnik załamania światła N – 1,742... 1,780, zwykle 1,760; wartość współczynnika załamania zmienna, zależy od stosunku piropu do spessartynu.

Widmo absorpcyjne – zróżnicowane w zależności od rodzaju i ilości domieszek; widoczne są główne linie absorpcyjne żelaza i chromu. Silne linie diagnostyczne obserwuje się przy długości fali 410, 420, 439, 460, 504, 520 i 573 nm.

Luminescencja – nie wykazuje.

Inkluzje –płytkowe wrostki apatytu, kryształy pirytu i igły rutylu.

Odporność mechaniczna – dostateczna do dobrej.

Odporność termiczna – nagła zmiana temperatury może wywoływać pęknięcia.

Odporność chemiczna – odporny na działanie kwasów i zasad.

Występowanie – w złożach okruchowych.

Miejsca występowania – Afryka Wschodnia, Tanzania.

Zastosowanie – w jubilerstwie wykorzystywany okazjonalnie ze względu na niedostatek dobrej jakości surowca; kamienie oprawne są zwykle małe o masie rzadko przekraczającej 2 ct. Okazy większe, o masie do 10 ct, wykazujące efekt aleksandrytu a także kamienie złocistopomarańczowe i ognistoczerwone, osiągają na rynkach bardzo wysokie ceny. Jest też malaya cenionym kamieniem kolekcjonerskim.

Poprawianie – w kamieniach oszlifowanych niepraktykowane.

Naśladownictwa – almandyn, pirop, spessartyn; naśladownictwa kamieni z efektem aleksandrytu – naturalny i syntetyczny aleksandryt, pirop z efektem aleksandrytu, a także naturalny i syntetyczny szařr wykazujący ten efekt.

Cechy identyřkacyjne pozwalające na odróżnienie malaya od jego najważniejszych naśladownictw zestawiono w tabeli 3.

 

 

 

Nazwa tej odmiany honoruje holenderską rodzinę królewską. Po raz pierwszy została odkryta w drugiej połowie XIX wieku przez holenderskiego podróżnika w piaskach rzeki Kunene na granicy Namibii i Angoli. Obecnie nosi handlową nazwę mandaryn.

Układ krystalograřczny – regularny; kryształów dobrze wykształconych brak; surowiec gemmologiczny pozyskuje się w postaci otoczaków.

Skład chemiczny – granat szeregu spessartyn – pirop składający się ze spessartynu (84... 86% mol.) i piropu (12... 15% mol.), z niewielką domieszką grossularu (1... 1,5% mol.) i almandynu (0... 1,5% mol.).

Barwa – jaskrawopomarańczowa; czynnikiem barwiącym są jony manganu Mn2+.

Stopień przezroczystości – przezroczysty do przeświecającego.

Połysk – szklisty.

Twardość – 7,0... 7,5 wg skali Mohsa.

Gęstość – 4,09... 4,15 g/cm3.

Własności optyczne – minerał izotropowy.

Współczynnik załamania światła N – 1,790... 1,800.

Widmo – nie diagnostyczne, pośrednie pomiędzy spessartynem a piropem.

Luminescencja – nie wykazuje.

Inkluzje – przezroczyste wrostki apatytu i niewielkie kryształy biotytu.

Odporność mechaniczna – dostateczna do dobrej.

Odporność termiczna – nagła zmiana temperatury może wywoływać pęknięcia.

Odporność chemiczna – odporny na działanie kwasów i zasad.

Miejsca występowania – Namibia (pomiędzy Karibib – Oamru – Walvisbaaj), Tanzania.

Zastosowanie – jest obecnie jednym z najbardziej poszukiwanych kamieni szlachetnych, a jego ceny wahają się od 100 do 300 euro/ct. Kamienie oprawne są zwykle fasetowane, zaś ich masa wynosi od 1 do 3 ct.; zdarzają się okazy duże, niezwykle wysoko wyceniane, o masie do 15 ct. Hollandin jest również cenionym kamieniem kolekcjonerskim, a jego dystrybucją zajmuje się řrma Colgem Ltd. z Izraela.

Poprawianie – w kamieniach oszlifowanych niepraktykowane.

Naśladownictwa – malaya, spessartyn.

Cechy identyřkacyjne pozwalające na odróżnienie hollandinu od jego najważniejszych naśladownictw zestawiono w tabeli 4.

 

[ drukuj ]