Strona główna | Linki | Katalog | Ogłoszenia | PTGEM | Subskrybcja | Ustaw startową | Do ulubionych | Poleć znajomym | Zaloguj się   
Aktualności
Informacje
Prawo
Trendy
Stowarzyszenia

Aktualny numer
Szukaj w serwisie

Trochę o biżuterii art déco
Jacek A. Rochacki
W roku 1909 Louis Cartier zatrudnił 24-letniego projektanta Charles'a Jacqueau, absolwenta Ecole des Arts Decoratifs. Balet Diagilewa zainspirował Jacqueau do studiowania w zbiorach Luwru sztuki Indii, Egiptu, Chin i Japonii. Wtedy to właśnie opracował on projekty biżuterii w stylu, który został nazwany później art déco. W cztery lata po rozpoczęciu pracy u Cartiera Jacqueau stworzył kolekcję biżuterii dla sklepu paryskiego firmy, opisywaną jako "wybór perskich, hinduskich i tybetańskich przedmiotów biżuteryjnych zaadaptowanych do wymagań ostatniej mody".

Przez następne 25 lat zajmował się adaptacją, jakby "przetłumaczeniem" estetyki przedmiotów sztuki orientalnej na zachodnią biżuterię i obiekty użytkowe (np. zegary) w stylu art déco, z sukcesem produkowane przez Cartiera. W latach 1911-1935 Jacqueau kierował grupą 11 projektantów. 

Tak jak w sprawach designu Louis Cartier opierał się w 100% na projektach Jacqueau, tak w prowadzeniu firmy i podejmowania kluczowych decyzji polegał na zdaniu niezwykle utalentowanej Jeanne Touissant (1887-1978). Rozpoczęła ona pracę dla Cartiera w wieku 23 lat w roku 1910. Znakomicie uzupełniała zespół, który nazwalibyśmy dzisiaj zespołem rozwojowo-wdrożeniowym, stworzonym przez Louisa dla wytyczania dalszych kierunków i dróg rozwoju firmy. Przez następne pół wieku Toussaint brała udział w podejmowaniu wszystkich kluczowych decyzji. Jej podejście do biżuterii było nowoczesne, znakomicie pasujące do zmieniającego się raptownie modelu społeczeństwa, szczególnie do zmienionego nastawienia do kobiet, i nowej roli podjętej przez kobiety w nowoczesnym społeczeństwie. Wyzwalając się z wiktoriańskiego gorsetu, nowoczesna kobieta pozbyła się pewnej anonimowości w społeczeństwie aktywnym; poza uzyskaniem politycznego równouprawnienia palenie papierosów przez kobiety w miejscach publicznych stało się normalne; kosmetyki, do wczoraj uznawane za rodzaj wyzywającej demonstracji, równoznacznej z rozwiązłością, stały się akceptowanym i niezbywalnym atrybutem dekoracyjnym kobiety. Relatywna prostota eleganckich, smukłych linii stroju kobiety nowoczesnej podkreślała kształty jej ciała. Wszystko to stanowiło tło, na którym miała się pojawiać i istnieć nowa biżuteria.

W związku z tym Cartier upoważnił czy zobowiązał Jeanne Toussaint do wypracowania i utrwalenia tego nowego image'u i zorganizowania całej linii produkcyjnej przedmiotów i akcesoriów dla kobiet nowoczesnych. W okresie swej działalności w wieku XIX Cartier kładł akcent na produkcję akcesoriów dla mężczyzn: papierośnic, obcinaczy do cygar, szczotek do wąsów i włosów, biuwarów (kompletów na biurko). Obecnie przyszedł czas, by zająć się paniami. Jeanne Toussaint zorganizowała w ramach firmy Cartier wydział S, który produkował z metali szlachetnych i innych materiałów cały wachlarz przedmiotów i akcesoriów przede wszystkim damskich, również męskich i na użytek domu, czyli elementów wyposażenia wnętrz. Idea ta poprzedziła projekt "Must", w ramach którego pół wieku później produkuje się na skalę przemysłową i sprzedaje obiekty wysokiej jakości.     

Wydział S sprzedawał przedmioty funkcjonalne, będące dziełami projektantów: torebki z krokodylej skóry lub fakturowanych tkanin dalekowschodnich z okuciami srebrnymi lub złotymi, płaskie męskie papierośnice dobrze mieszczące się w kieszeni, dekorowane wzorami geometrycznymi, ramki do fotografii, nocne lampki, przedmioty na biurko - jak szkła powiększające i noże do otwierania listów.

W biżuterii prestiżowej gust Toussaint szedł w kierunku orientalnym - biżuterii hinduskiej i klejnotów Wielkiego Mogoła. Wspólnie z Jacques'em Cartierem i Jacqueau stworzyła Jeanne Toussaint klasykę estetyki art déco w biżuterii, zwaną potem "sałatką owocową". Przetransformowano w formy europejskiej biżuterii reminiscencje hinduskiego drzewa życia czy hinduskich ogrodów. Dla uzyskania zamierzonych efektów szeroko stosowano szlifowane barwne kamienie - rubiny, szafiry, szmaragdy i brylanty. Inspiracja zestawieniami kolorów w wyrobach emalierskich z Dżajpuru, złote oprawy, w których osadzano duże kolorowe kamienie, i na dodatek kształty wywodzące się z Orientu - jak forma turbanu - były elementami wyróżniającymi biżuterię Cartiera.
Należy podkreślić, że głównym zadaniem Jeanne Toussaint była koordynacja linii projektowych i produkcyjnych.      Po śmierci Louisa i Jacquesa Cartierów w roku 1942 Jeanne Toussaint i Pierre Cartier przejęli prowadzenie firmy. Jeanne Toussaint wypromowała na głównego projektanta Charles'a Lemarchanda. Młodszy o 21 lat od Jacqueau, rozpoczął pracę dla Cartiera w Paryżu w roku 1927. Od 1935 r. pracował w londyńskim wydziale firmy, w 1939 odbył podróż do Indii, potem powrócił do Paryża, gdzie współpracował z Jeanne Toussaint. Lemarchand był mniej skrępowanym tradycją projektantem niż Jacqueau. Interesowała go inspiracja naturą, nie stylizacja. Stąd, być może, on i Jeanne Toussaint powrócili do starego motywu firmy - pantery.

W 1914 r. Louis Cartier wybrał panterę na symbol, jakby znak firmowy domu jubilerskiego Cartier. Wynajął wtedy ilustratora i rysownika George'a Barbiera do zaprojektowania brosz i biżuterii z piór, wykonano ich jednak niewiele. Natomiast rysunek Barbiera przedstawiający czarną panterę w wysadzanej kamieniami obroży obok sylwetki stojącej damy stał się znany jako symbol firmy. W roku 1915 Pierre Cartier zamówił dla swej młodej amerykańskiej żony pierwszy obiekt z serii biżuterii "panterowej". W latach 20. i 30. wykonano kilkanaście sztuk biżuterii i przedmiotów z serii "panterowej", zawsze w stylu i dyscyplinie projektanckiej Jacqueau w duchu art déco.

U schyłku lat 40. Lemarchand zaprojektował nową generację obiektów "panterowych" - bardziej naturalnych w wyrazie niż prace sprzed kilkudziesięciu lat. Pierwszym ważnym klientem, który zakupił obiekt z powojennej serii "panterowej", był książę Windsoru. Warto wspomnieć, że powojenna edycja stylu "panterowego" była ostatnim większym osiągnięciem Cartiera w dziedzinie wprowadzania nowych stylów w projektowaniu.  Dyskretnie napomknijmy, że ten nawrót do motywu pantery był również uczuciowym ukłonem w stronę Jeanne Toussaint, którą ongiś Louis Cartier nazwał żartobliwie panterą, podkreślając szczególne aspekty osobiste ich wielkiej przyjaźni.

Jeanne Toussaint zmarła w 1978 r. Jeszcze kilka lat przed śmiercią pracowała z projektantami i klientami. Była ostatnim Mohikaninem tej twórczej, pełnej inicjatywy generacji, która rozwinęła dom jubilerski Cartier. Nie sposób przecenić jej wpływu na powstanie stylu art déco w biżuterii.

Fotografie
1. Jeanne Toussaint (1887-1978).
2. George Barbier, Kobieta z panterą, 1914.
3. Biżuteria panterowa: bransoleta.


[ drukuj ]


Źródło wiadomości:




Wydawca    Redakcja    Prenumerata    Reklama    Pomoc    Polityka prywatności    
Wszelkie prawa zastrzeżone.