|
| Na ok³adce: Jacek Byczewski,
bransolety, stal, z³oto
|
|
fot. J. Malinowski
|
| W NUMERZE |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| Trochê o bi¿uterii art déco |
|
W roku 1909 Louis Cartier zatrudni³ 24-letniego projektanta Charles'a Jacqueau, absolwenta Ecole des Arts Decoratifs. Balet Diagilewa zainspirowa³ Jacqueau do studiowania w zbiorach Luwru sztuki Indii, Egiptu, Chin i Japonii. Wtedy to w³a¶nie opracowa³ on projekty bi¿uterii w stylu, który zosta³ nazwany pó¼niej art déco. W cztery lata po rozpoczêciu pracy u Cartiera Jacqueau stworzy³ kolekcjê bi¿uterii dla sklepu paryskiego firmy, opisywan± jako "wybór perskich, hinduskich i tybetañskich przedmiotów bi¿uteryjnych zaadaptowanych do wymagañ ostatniej mody". Przez nastêpne 25 lat zajmowa³ siê adaptacj±, jakby "przet³umaczeniem" estetyki przedmiotów sztuki orientalnej na zachodni± bi¿uteriê i obiekty u¿ytkowe (np. zegary) w stylu art déco, z sukcesem produkowane przez Cartiera. W latach 1911-1935 Jacqueau kierowa³ grup± 11 projektantów.
Tak jak w sprawach designu Louis Cartier opiera³ siê w 100% na projektach Jacqueau, tak w prowadzeniu firmy i podejmowania kluczowych decyzji polega³ na zdaniu niezwykle utalentowanej Jeanne Touissant (1887-1978). Rozpoczê³a ona pracê dla Cartiera w wieku 23 lat w roku 1910. Znakomicie uzupe³nia³a zespó³, który nazwaliby¶my dzisiaj zespo³em rozwojowo-wdro¿eniowym, stworzonym przez Louisa dla wytyczania dalszych kierunków i dróg rozwoju firmy. Przez nastêpne pó³ wieku Toussaint bra³a udzia³ w podejmowaniu wszystkich kluczowych decyzji. Jej podej¶cie do bi¿uterii by³o nowoczesne, znakomicie pasuj±ce do zmieniaj±cego siê raptownie modelu spo³eczeñstwa, szczególnie do zmienionego nastawienia do kobiet, i nowej roli podjêtej przez kobiety w nowoczesnym spo³eczeñstwie. Wyzwalaj±c siê z wiktoriañskiego gorsetu, nowoczesna kobieta pozby³a siê pewnej anonimowo¶ci w spo³eczeñstwie aktywnym; poza uzyskaniem politycznego równouprawnienia palenie papierosów przez kobiety w miejscach publicznych sta³o siê normalne; kosmetyki, do wczoraj uznawane za rodzaj wyzywaj±cej demonstracji, równoznacznej z rozwi±z³o¶ci±, sta³y siê akceptowanym i niezbywalnym atrybutem dekoracyjnym kobiety. Relatywna prostota eleganckich, smuk³ych linii stroju kobiety nowoczesnej podkre¶la³a kszta³ty jej cia³a. Wszystko to stanowi³o t³o, na którym mia³a siê pojawiaæ i istnieæ nowa bi¿uteria.
W zwi±zku z tym Cartier upowa¿ni³ czy zobowi±za³ Jeanne Toussaint do wypracowania i utrwalenia tego nowego image'u i zorganizowania ca³ej linii produkcyjnej przedmiotów i akcesoriów dla kobiet nowoczesnych. W okresie swej dzia³alno¶ci w wieku XIX Cartier k³ad³ akcent na produkcjê akcesoriów dla mê¿czyzn: papiero¶nic, obcinaczy do cygar, szczotek do w±sów i w³osów, biuwarów (kompletów na biurko). Obecnie przyszed³ czas, by zaj±æ siê paniami. Jeanne Toussaint zorganizowa³a w ramach firmy Cartier wydzia³ S, który produkowa³ z metali szlachetnych i innych materia³ów ca³y wachlarz przedmiotów i akcesoriów przede wszystkim damskich, równie¿ mêskich i na u¿ytek domu, czyli elementów wyposa¿enia wnêtrz. Idea ta poprzedzi³a projekt "Must", w ramach którego pó³ wieku pó¼niej produkuje siê na skalê przemys³ow± i sprzedaje obiekty wysokiej jako¶ci.
|
 Wydzia³ S sprzedawa³ przedmioty funkcjonalne, bêd±ce dzie³ami projektantów: torebki z krokodylej skóry lub fakturowanych tkanin dalekowschodnich z okuciami srebrnymi lub z³otymi, p³askie mêskie papiero¶nice dobrze mieszcz±ce siê w kieszeni, dekorowane wzorami geometrycznymi, ramki do fotografii, nocne lampki, przedmioty na biurko - jak szk³a powiêkszaj±ce i no¿e do otwierania listów.
W bi¿uterii presti¿owej gust Toussaint szed³ w kierunku orientalnym - bi¿uterii hinduskiej i klejnotów Wielkiego Mogo³a. Wspólnie z Jacques'em Cartierem i Jacqueau stworzy³a Jeanne Toussaint klasykê estetyki art déco w bi¿uterii, zwan± potem "sa³atk± owocow±". Przetransformowano w formy europejskiej bi¿uterii reminiscencje hinduskiego drzewa ¿ycia czy hinduskich ogrodów. Dla uzyskania zamierzonych efektów szeroko stosowano szlifowane barwne kamienie - rubiny, szafiry, szmaragdy i brylanty. Inspiracja zestawieniami kolorów w wyrobach emalierskich z D¿ajpuru, z³ote oprawy, w których osadzano du¿e kolorowe kamienie, i na dodatek kszta³ty wywodz±ce siê z Orientu - jak forma turbanu - by³y elementami wyró¿niaj±cymi bi¿uteriê Cartiera.
Nale¿y podkre¶liæ, ¿e g³ównym zadaniem Jeanne Toussaint by³a koordynacja linii projektowych i produkcyjnych.
|
Po ¶mierci Louisa i Jacquesa Cartierów w roku 1942 Jeanne Toussaint i Pierre Cartier przejêli prowadzenie firmy. Jeanne Toussaint wypromowa³a na g³ównego projektanta Charles'a Lemarchanda. M³odszy o 21 lat od Jacqueau, rozpocz±³ pracê dla Cartiera w Pary¿u w roku 1927. Od 1935 r. pracowa³ w londyñskim wydziale firmy, w 1939 odby³ podró¿ do Indii, potem powróci³ do Pary¿a, gdzie wspó³pracowa³ z Jeanne Toussaint. Lemarchand by³ mniej skrêpowanym tradycj± projektantem ni¿ Jacqueau. Interesowa³a go inspiracja natur±, nie stylizacja. St±d, byæ mo¿e, on i Jeanne Toussaint powrócili do starego motywu firmy - pantery.
W 1914 r. Louis Cartier wybra³ panterê na symbol, jakby znak firmowy domu jubilerskiego Cartier. Wynaj±³ wtedy ilustratora i rysownika George'a Barbiera do zaprojektowania brosz i bi¿uterii z piór, wykonano ich jednak niewiele. Natomiast rysunek Barbiera przedstawiaj±cy czarn± panterê w wysadzanej kamieniami obro¿y obok sylwetki stoj±cej damy sta³ siê znany jako symbol firmy. W roku 1915 Pierre Cartier zamówi³ dla swej m³odej amerykañskiej ¿ony pierwszy obiekt z serii bi¿uterii "panterowej". W latach 20. i 30. wykonano kilkana¶cie sztuk bi¿uterii i przedmiotów z serii "panterowej", zawsze w stylu i dyscyplinie projektanckiej Jacqueau w duchu art déco.
U schy³ku lat 40. Lemarchand zaprojektowa³ now± generacjê obiektów "panterowych" - bardziej naturalnych w wyrazie ni¿ prace sprzed kilkudziesiêciu lat. Pierwszym wa¿nym klientem, który zakupi³ obiekt z powojennej serii "panterowej", by³ ksi±¿ê Windsoru. Warto wspomnieæ, ¿e powojenna edycja stylu "panterowego" by³a ostatnim wiêkszym osi±gniêciem Cartiera w dziedzinie wprowadzania nowych stylów w projektowaniu.
Dyskretnie napomknijmy, ¿e ten nawrót do motywu pantery by³ równie¿ uczuciowym uk³onem w stronê Jeanne Toussaint, któr± ongi¶ Louis Cartier nazwa³ ¿artobliwie panter±, podkre¶laj±c szczególne aspekty osobiste ich wielkiej przyja¼ni.
Jeanne Toussaint zmar³a w 1978 r. Jeszcze kilka lat przed ¶mierci± pracowa³a z projektantami i klientami. By³a ostatnim Mohikaninem tej twórczej, pe³nej inicjatywy generacji, która rozwinê³a dom jubilerski Cartier. Nie sposób przeceniæ jej wp³ywu na powstanie stylu art déco w bi¿uterii.
Fotografie
1. Jeanne Toussaint (1887-1978).
2. George Barbier, Kobieta z panter±, 1914.
3. Bi¿uteria panterowa: bransoleta.
|
|
Fatal error: require() [function.require]: Failed opening required '../../config/right.inc' (include_path='.:/usr/multiphp/php5.2/usr/share/php:/home/lib/php5.2:/home/lib/php5.2/pear') in /home/users/pj/public_html/archiwum/jubiler_3-14/index.php on line 46
|
