|
| Na ok³adce: Jacek Byczewski,
bransolety, stal, z³oto
|
|
fot. J. Malinowski
|
| W NUMERZE |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Instrumentalne i niekonwencjonalne metody badania kamieni szlachetnych.
Cz. 4. Indeks kamieni Stellenboscha |
|
Indeks kamieni Stellenboscha jest niekonwencjonaln± metod± numeryczn±, umo¿liwiaj±c± identyfikacjê kamieni szlachetnych i ozdobnych, opracowan± na Uniwersytecie Stellenboscha w RPA. Metoda ta wykorzystuje zale¿no¶æ pomiêdzy wspó³czynnikami za³amania ¶wiat³a i gêsto¶ci± badanych kamieni.
Opis metody
Wystêpowanie prostej zale¿no¶ci pomiêdzy wspó³czynnikiem za³amania ¶wiat³a a gêsto¶ci± sk³oni³o autorów metody do poszukiwania odpowiedniej zale¿no¶ci miêdzy tymi wielko¶ciami; mianowicie takiej, która wyra¿a³aby siê liczb± i stanowi³a cechê charakterystyczn± kamieni pozwalaj±c± na ich identyfikacjê. Na tej podstawie powsta³ tzw. indeks kamieni Stellenboscha (The Stellenbosch Gem Index) zwany w skrócie SGI; indeks ten obliczany jest wed³ug nastêpuj±cej formu³y:
SGI = (d x n)3
gdzie:
d - gêsto¶æ wzglêdna wyra¿aj±ca stosunek gêsto¶ci minera³u okre¶lonej w temperaturze pokojowej do gêsto¶ci wody w temperaturze 4°C pod ci¶nieniem 1001,325 kPs
n - wspó³czynnik wa¿ony za³amania ¶wiat³a.
Dane liczbowe SGI zosta³y opracowane za pomoc± specjalnego programu komputerowego (numerycznego) drog± interpolacji dostêpnych w literaturze gemmologicznej warto¶ci (n) i (d). Celem interpolacji by³o u¶rednienie danych, poniewa¿ jak wiadomo publikowane warto¶ci (n) i (d) wykazuj± niekiedy znaczne ró¿nice w zale¿no¶ci od miejsca wystêpowania kamieni, warunków geologicznych z³o¿a, obecno¶ci inkluzji, domieszek innych pierwiastków itp.; z drugiej strony publikowane dane dotycz±ce ró¿nych kamieni mog± pokrywaæ siê lub wykazywaæ zbli¿one warto¶ci, co uniemo¿liwia³oby ich identyfikacjê.
Przyk³adowe dane liczbowe SGI zestawiono w formie czterech odrêbnych tabel1:
1) wykazu standardowego, uporz±dkowanego wed³ug wzrastaj±cych warto¶ci SGI (tab. 1);
2) wykazu tzw. over-the-limits (poza mo¿liwo¶ci± pomiaru) dla kamieni, których wspó³czynnik za³amania ¶wiat³a przewy¿sza warto¶æ 1,81 i jest niemierzalny na refraktometrach gemmologicznych. W tym przypadku do obliczeñ przyjmuje siê warto¶æ (n) jako równ± l,81 (tab. 2);
3) danych liczbowych SGI dla szkie³ i plastików (tab. 3);
4) alfabetycznego wykazu kamieni z przypisanymi im danymi liczbowymi SGI (tab. 4).
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Umieszczenie w tabelach jednej liczby w SGI oznacza, ¿e badany kamieñ wykazuje sta³e warto¶ci (n) i (d); podanie dwóch liczb (zwykle jako min. i max.) wskazuje na zmienne warto¶ci (n) i (d) badanego kamienia.
Procedura postêpowania
Dobre wyniki identyfikacyjne przy zastosowaniu metody numerycznej uzyskuje siê pod warunkiem dok³adnego wyznaczenia wspó³czynnika za³amania ¶wiat³a (n) i gêsto¶ci (d) badanego kamienia. Rekomendowana jest nastêpuj±ca procedura postêpowania:
1) dok³adne okre¶lenie warto¶ci wspó³czynnika za³amania ¶wiat³a, ustalenie w³a¶ciwo¶ci optycznych (jedno³omny, dwój³omny) oraz charakteru optycznego (dodatni, ujemny) badanego kamienia;
2) wyznaczenie gêsto¶ci badanego kamienia z dok³adno¶ci± do drugiego znaku po przecinku;
3) obliczenie warto¶ci liczbowej SGI i porównanie jej z danymi tabelarycznymi Stellenboscha; sporz±dzenie wykazu kamieni o porównywalnych danych liczbowych;
4) porównanie wybranych z tabel Stellenboscha rodzajów kamieni i wyznaczonych warto¶ci (n) i (d) z danymi literaturowymi. Rodzaje kamieni, których warto¶ci (n) i (d) wyra¼nie odbiegaj± od warto¶ci uprzednio wyznaczonych, nale¿y odrzuciæ;
5) w przypadku gdy procedura eliminacyjna nie przynosi jednoznacznych rezultatów, nale¿y wykonaæ dodatkowe testy;
6) je¿eli w wyniku porównania danych zostan± wyeliminowane wszystkie rodzaje kamieni wybrane z tabel Stellenboscha, oznacza to, ¿e albo w³a¶ciwo¶ci fizyczne i optyczne badanych kamieni znacznie ró¿ni± siê od danych przyjmowanych w SGI, albo zosta³ pope³niony b³±d w pomiarach lub obliczeniach; wówczas nale¿y powtórnie sprawdziæ dane, sporz±dziæ nowy wykaz kamieni (z tabel Stellenboscha) oraz powtórzyæ procedurê eliminacji;
7) w przypadku gdy wspó³czynnik za³amania ¶wiat³a badanego kamienia jest niemierzalny na refraktometrze (powy¿ej 1,81), dane liczbowe SGI okre¶la siê, przyjmuj±c, ¿e warto¶æ wspó³czynnika za³amania ¶wiat³a jest równa 1,81; w dalszym toku postêpowania nale¿y korzystaæ z danych zawartych w odpowiedniej tabeli Stellenboscha (tab. 2);
8) gdy badany kamieñ jest jedno³omny (jedna warto¶æ n), rezultaty badañ identyfikacyjnych nale¿y zawsze konfrontowaæ z danymi liczbowymi SGI dla szkie³ i plastików (tab. 3).
Wnioski
Metoda numeryczna wykorzystuj±ca dane liczbowe SGI wykazuje kilka wa¿nych zalet:
1) jest metod± w pewnym stopniu zobiektywizowan±, odchodz±c± od czêstego jeszcze wykorzystywania wra¿eñ wzrokowych, np. barwy jako cechy identyfikacyjnej; zmusza badaj±cych do dok³adnego wyznaczenia warto¶ci (n) i (d) identyfikowanych kamieni;
2) odpowiednio przygotowane programy komputerowe wydatnie upraszczaj± ca³± procedurê identyfikacyjn±, sprowadzaj±c j± czêsto do wyszukania z tabel indeksu Stellenboscha odpowiedniego rodzaju kamieni o identycznych czy bardzo zbli¿onych warto¶ciach liczbowych SGI;
3) pozwala na szybkie rozró¿nienie kamieni szlachetnych od ich na¶ladownictw, np. stichytu od sugilitu, benitoitu od szafiru, ko¶ci s³oniowej ro¶linnej od ko¶ci s³oniowej itp.
Metod± numeryczn± nie mog± byæ identyfikowane kamienie ³±czone (dublety, tryplety i inne).
Przypisy
Ze wzglêdu na zastrze¿enia wydawcy autorzy nie publikuj± tabel z danymi liczbowymi SGI. Kilka liczb, jakie umieszczono w tabelach 1-4, ma s³u¿yæ jedynie celom pogl±dowym. Zainteresowanych pe³nym wykazem danych autorzy odsy³aj± do publikacji: H. Pienaar & D. Gienister: The Stellenbosch Gem lndex, De Beers Laboratory, Stellenbosch 1987.
|
|
Fatal error: require() [function.require]: Failed opening required '../../config/right.inc' (include_path='.:/usr/multiphp/php5.2/usr/share/php:/home/lib/php5.2:/home/lib/php5.2/pear') in /home/users/pj/public_html/archiwum/jubiler_3-14/index.php on line 46
|
