NUMER ARCHIWALNY

Dziś jest:

Na okładce: Mariusz Gliwiński, AMBERIF DESIGN AWARD - "Amberif `99"

W NUMERZE

Rzeczoznawstwo gemmologiczne w Polsce i na świecie   
Nikodem Sobczak
Inspiracją do napisania tego artykułu był referat zbiorczy pt. Tryb, zakres i metody kształcenia gemmologów rzeczoznawców w świecie na przykładzie Niemiec, Francji i USAwygłoszony na II Naukowym Zjeździe Polskich Gemmologów, Wieliczka 2000, a także wnioski i dezyderaty zgłaszane w czasie dyskusji pod adresem PTGem. Naukowe i techniczne problemy gemmologii Gemmologia jako nauka o kamieniach szlachetnych jest dziedziną stosunkowo młodą, choć jej podstawy kształtowały się już w czasach starożytnych. Rozwinęła się w XIX w. obok nauk przyrodniczych związanych z mineralogią i geologią, a później fizykochemią i podstawowymi kierunkami nowoczesnej fizyki, zwłaszcza optyką i fizyką ciała stałego. Wśród wielu kierunków, którymi zajmuje się współczesna gemmologia, znaczenie podstawowe mają: 1. badania i związane z nimi prace poszukiwawcze, których celem jest pozyskiwanie nowych kamieni lub ich barwnych odmian; 2. doskonalenie pomiarowych metod diagnostycznych z wykorzystaniem najnowszych osiągnięć nauki i techniki; 3. badanie i uściślanie pojęć terminologicznych w celu zunifikowania definicji, nazw i określeń; 4. nauczanie, szkolenie i dokształcanie. Inne specjalistyczne kierunki o znaczeniu teoretycznym i praktycznym to: 1. badanie zjawisk fizycznych wywołujących anomalie optyczne w kamieniach oszlifowanych; 2. określanie istotnych cech fizycznych kamieni dla potrzeb gradacji wartości; 3. opracowanie danych na temat obróbki kamieni szlachetnych, rodzajów szlifu, ich proporcji i jakości ostatecznego wykończenia szlifu; 4. oprawa kamieni, wyrób biżuterii, rozpoznawanie biżuterii dawnej i inne. Procedury diagnostyczne Wśród wymienionych wyżej kierunków stanowiących przedmiot zainteresowania gemmologii, z punktu widzenia obrotu jubilerskiego ważne są przede wszystkim te zagadnienia, które umożliwiają szybką i bezbłędną identyfikację kamieni oraz rzetelną i poprawnie wykonaną ocenę ich cech jakościowych. One to bowiem rzutują na właściwe określenie wartości wykonanego wyrobu. Dla odbiorcy nie jest bowiem obojętne, czy ma do czynienia z niewiele wartą imitacją, czy z kamieniem znacznej wartości. Dlatego też wiele uwagi przywiązuje się do problematyki rzeczoznawstwa i stosowanych procedur diagnostycznych, które nie są obecnie ani łatwe, ani proste. Wynika to głównie z olbrzymiej różnorodności stosowanych w zdobnictwie i jubilerstwie kamieni, a przybywa ich coraz więcej. Również coraz częściej obok kamieni pochodzenia naturalnego pojawiają się nowe, doskonałe syntetyki, imitacje, rekonstrukcje, kamienie poprawiane i inne naśladownictwa. Ich rozróżnienie sprawia mniej doświadczonym rzeganiom, konieczne jest stałe śledzenie rynku, doskonalenie własnych umiejętności, zarówno praktycznych, jak i poznawczych. Ważnym problemem jest też aparatura diagnostyczna. Istnieje co prawda wiele rozwiązań konstrukcyjnych, które mogą ułatwiać proces rozpoznawania i oceny cech jakościowych kamieni. Znanych jest też wiele niekonwencjonalnych metod badania, jednak rzadko kiedy mogą być one przydatne w codziennej praktyce rzeczoznawców z uwagi na wysoką cenę aparatury i znaczną czasochłonność badań. Mogą być one stosowane w badaniach rozjemczych, przy wykrywaniu fałszerstw itp., natomiast w obrocie handlowym, gdzie wymaga się badań szybkich, takie warunki mogą spełniać tylko metody proste i łatwe w wykonaniu. Będą one w pełni wiarygodne tylko wtedy, gdy kwalifikacje i doświadczenie oceniającego będą właściwe. Zagadnienia terminologiczne W gemmologii, a zwłaszcza rzeczoznawstwie gemmologicznym, niezwykle ważnym zagadnieniem jest jednoznaczność pojęć, terminów i nazw kamieni szlachetnych. Daje ona bowiem podstawę do właściwej klasyfikacji kamieni, eliminacji niejednoznaczności zakresu znaczeniowego nazw, a w przypadku oceny jakościowej, stwarza możliwość dokonywania rozróżnień pomiędzy kamieniami pochodzenia naturalnego a ich naśladownictwami. Poprawne i zunifikowane nazewnictwo przeciwdziała również możliwościom wszelkich pomyłek przypadkowych lub zamierzonych. Wszystko to sprawia, że różne ośrodki naukowe i organizacje gemmologiczne od lat poświęcają temu zagadnieniu wiele uwagi. Niestety, problem nie jest jeszcze w pełni rozwiązany, składa się na to wiele przyczyn. Główną trudność stwarzają przesłanki historyczne i zwyczajowe, upodobania odkrywców nowych minerałów, niekiedy także względy komercyjne i prestiżowe. Ważnym problemem są tu również względy językowe. Większość nazw kamieni jest pochodzenia obcojęzycznego, zwykle angielskiego, niemieckiego, rosyjskiego lub francuskiego albo stanowi tłumaczenie nazw starogreckich, łacińskich, arabskich, perskich itp. Nadawanie tym nazwom formy spolszczonej, co niekiedy próbuje się czynić, prowadzi do tak znacznych zniekształceń, że zatracone zostaje często ich oryginalne brzmienie, co pogłębia niemożność porozumienia się, zwłaszcza we współpracy międzynarodowej. Od lat czynione próby zdefiniowania nazw i określeń, a także jednoznacznego określenia kamieni będących przedmiotem obrotu handlowego prowadzone są przez różne organizacje, na przekład przez CIBJO 1 , IDC 2 , GIA 3 i inne. Również w Polsce, prace takie były prowadzone, zarówno w przeszłości jak i obecnie. Warto tu wymienić Centrum Probiernictwa i Gemmologii przy byłym PKNMiJ 4 , a obecnie Polskie Towarzystwo Gemmologiczne. W tym miejscu warto zauważyć, że PTGem, zalecając polskojęzyczną wersję nazw i określeń, stosuje generalną zasadę, że ustalenia dotyczące zakresu znaczeniowego nazw nie mogą kolidować z dotychczasowymi ustaleniami międzynarodowymi. Niestety ta słuszna zasada nie zawsze znajduje uznanie w niektórych środowiskach jubilerskich, a ponieważ w Polsce nazewnictwo gemmologiczne nie podlega żadnym rygorom normalizacyjnym, próbuje się wprowadzać nazwy i określenia wedle własnego uznania, bez merytorycznego uzasadnienia, co sieje zamęt i zamieszanie. Zakres i formy kształcenia w kraju i świecie Badania gemmologiczne, zwłaszcza dotyczące kamieni jubilerskich, wymagają szczególnych kwalifikacji osób, które takie badania prowadzą. Tylko rzetelne znawstwo wsparte przyrządami pomiarowymi daje gwarancję poprawności wnioskowania, zarówno w badaniach identyfikacyjnych, jak i przy ocenie jakości. Trzeba bowiem pamiętać, że rzeczoznawca gemmolog swoje wnioskowanie opiera w głównej mierze na porównaniu różnych cech charakterystycznych kamieni i ich krytycznej ocenie. A to wymaga i znawstwa, i doświadczenia. Tu środki techniczne i czynnik ludzki uzupełniają się wzajemnie. Oczywiście, jak w każdych badaniach, tak i w badaniach gemmologicznych zawsze istnieje możliwość popełnienia błędu. Jest ona jednak tym mniejsza, im wiedza i doświadczenie prowadzącego badania większe. Gemmolodzy zdają sobie z tego sprawę. Mają świadomość i własnej niedoskonałości, i niedoskonałości metod badawczych oraz obawę, że zawsze mogą się zetknąć z czymś nowym, nieznanym, z jakimś dobrze wykonanym naśladownictwem lub nową odmianą kamienia, która spowoduje błędną ocenę. Stąd poczucie dużej odpowiedzialności i dążenie do stałego dokształcania się. W krajach wysoko rozwiniętych czyni się wszystko, by możliwość takich błędnych ocen sprowadzić do minimum. Ustala się normy, obiektywizuje metodykę badania, wprowadza wzorce porównawcze, a przede wszystkim prowadzi intensywne, permanentne szkolenie i nauczanie. Patronują temu narodowe towarzystwa gemmologiczne. Posłużmy się przykładami 5 . 1. We Francji od 1983 r. rzeczoznawstwo gemmologiczne jest prawnie uregulowane. Istnieją też dwa, prawnie zdefiniowane, tytuły gemmologa: gemmolog profesjonalista legitymujący się tzw. Brevet Professionnel de Gemmologue (BP) oraz gemmolog nieprofesjonalista legitymujący się dyplomem jednej z kilkunastu autoryzowanych instytucji kształcących gemmologów, że wymienię tylko jedną z najbardziej uznanych i zasłużonych - gemmologue de lOInstitut National de Gemmologie. Uzyskanie każdego z dwóch wymienionych tytułów obwarowane jest ściśle określonymi warunkami. Warunkiem podstawowym dla obu tytułów jest pomyślne zdanie egzaminu przed specjalnie do tego celu powołaną komisją. Aby zostać dopuszczonym do egzaminu na tytuł gemmologa profesjonalisty, wnioskodawca zobowiązany jest do przedłożenia: - zaświadczenia o odbyciu teoretycznego i praktycznego szkolenia w zakresie wszystkich kamieni szlachetnych w jednej z upoważnionych prawnie instytucji, gdzie minimum programowe wynosi 400 godzin; - wylegitymowania się pięcioletnią praktyką gemmologa lub dwuletnią praktyką gemmologa oraz tytułem zawodowym z dziedziny pokrewnej, na przykład jubilera, szlifierza kamieni szlachetnych lub innych. Wnioski wraz z dokumentacją zainteresowani muszą składać w ściśle ustalonym terminie, ponieważ egzamin kwalifikacyjny odbywa się tylko raz w roku (w czerwcu). Prawo do zawodowego wykonywania rzeczoznawstwa z racji posiadania tytułu gemmologa profesjonalisty ważne jest 5 lat, po czym powtórnie trzeba zdawać egzamin. Nieco mniej rygorystyczne są warunki uprawniające do uzyskania tytułu gemmologa nieprofesjonalisty. Tu warunkiem koniecznym do przystąpienia do egzaminu kwalifikacyjnego jest odbycie 400 godzin szkolenia w jednej z wielu prawnie upoważnionych instytucji i przedłożenia zaświadczenia o pomyślnym zaliczeniu wszystkich testów teoretycznych i praktycznych. Szkolenie teoretyczne jest zwykle czteroetapowe. Nabyte wiadomości sprawdza się metodą testową, zaś umiejętności praktyczne poprzez poprawną identyfikację odpowiedniego zestawu kamieni. Egzamin kwalifikacyjny uprawniający do uzyskania tytułu gemmologa nieprofesjonalisty odbywa się w jednej z instytucji uprawnionej do szkolenia gemmologów. Niezależnie od powyższych, od 1983 r. na uniwersytecie w Nantes prowadzone są zajęcia dydaktyczne, których celem jest przygotowanie kadry gemmologów o najwyższych kwalifikacjach. Szkolenie jest dostępne dla gemmologów profesjonalistów, absolwentów uniwersytetów oraz osób legitymujących się tytułem FGA (Fellow of the Gemmological Association - Wielka Brytania) lub GG (Graduate Gemologist - USA). Oczywiście cały ten system nie wyklucza możliwości szkolenia gemmologów przez różne organizacje, instytucje i stowarzyszenia, które jednak nie dają uprawnień do tytułu gemmologa i wykonywania zawodu rzeczoznawcy. 2. W Niemczech szkolenie gemmologiczne prowadzone jest przez różne organizacje lokalne i ogólnokrajowe, jednak ośrodkiem wyróżniającym się, o bogatej, wieloletniej tradycji, jest Niemieckie Centrum Szkolenia (Deutsche Gemmologische Ausbildungszentrum) w Idar-Oberstein prowadzone przez Niemieckie Towarzystwo Gemmologiczne (Deutsche Gemmologische Gesellschaft). Szkolenie w tym ośrodku prowadzone jest obecnie w czterech blokach tematycznych obejmujących wiedzę o: - kamieniach szlachetnych (barwnych); - diamentach; - perłach i innych substancjach pochodzenia organicznego; - gospodarce kamieniami jubilerskimi. W zakresie kamieni barwnych zajęcia teoretyczne i praktyczne prowadzone są w 5 sesjach (2 dwutygodniowych i 3 trzytygodniowych). Absolwenci kursu otrzymują dyplom DGemG eksperta kamieni szlachetnych (Edelsteingutachter). W zakresie diamentów zajęcia teoretyczne i praktyczne realizowane są w 4 sesjach jednotygodniowych. Ukończenie wszystkich sesji upoważnia do używania tytułu DGemG eksperta diamentów (Diamantgutachter).
W zakresie pereł i substancji pochodzenia organicznego szkolenie realizowane jest w 1 sesji tygodniowej. Słuchacz otrzymuje dyplom DGemG eksperta pereł (Perlengutachter). Czwarty blok tematyczny obejmujący gospodarkę kamieniami szlachetnymi realizowany jest w 1 sesji dwutygodniowej. Absolwenci uzyskują świadectwo ukończenia kursu potwierdzające ich kwalifikacje. Uzyskanie jednak tytułu fachowego doradcy handlowego do spraw kamieni szlachetnych, w tym również diamentów i pereł, wymaga dodatkowo zaliczenia jednej sesji z zakresu kamieni barwnych (Edelsteinkunde 1), jednej sesji z zakresu diamentów (Diamantenkunde 1) oraz sesji pereł i substancji organicznych (Perlenkunde/Org. Substanzen). W 1986 r. Niemieckie Towarzystwo Gemmologiczne ustanowiło dla swoich członków tytuł fachowego członka FGG (Fachmitglied der DGemG), który jest nadawany uczestnikom specjalistycznych kursów posiadającym dyplomy trzech pierwszych bloków tematycznych i deklarujących swój udział w kursach dokształcających, które odbywają się co 5 lat. Obok Niemieckiego Centrum Szkolenia w Idar-Oberstein, specjalne kursy przygotowujące kandydatów do uzyskania dyplomów w specjalnościach: kupiec diamentów (Diamantkaufmann), ekspert diamentów (Diamantgutachter) i doradca handlowy do spraw diamentów (Diamantfachberater), prowadzi również Centrum Szkolenia Niemieckiej Izby Przemysłowo-Handlowej (Ausbildungszentrum der Deutschen Industrie und Handelskammer) w Koblencji. 3. W USA poziom podstawowy zdobywają słuchacze na różnych kursach dokształcających organizowanych przez stanowe towarzystwa naukowe, zrzeszenia jubilerów, złotników i innych, których ukończenie nie daje jednak żadnych uprawnień do wykonywania rzeczoznawstwa. Jedyną instytucją prawnie upoważnioną, na zgodny wniosek giełd, banków, departamentu stanu i sprawiedliwości, do nadawania tytułu gemmologa dyplomowanego GG (Graduate Gemologist), który upoważnia do zawodowego wykonywania rzeczoznawstwa kamieni, jest Amerykański Instytut Gemmologii (GIA), instytucjonalnie powiązany z Amerykańskim Towarzystwem Gemmologicznym. Instytucja ta jest również upoważniona do weryfikacji kwalifikacji rzeczoznawców gemmologów. Warunkiem przyjęcia na kurs gemmologiczny jest: - wykazanie się minimum średnim wykształceniem; - posiadanie poręczenia finansowego; - a dla cudzoziemców dodatkowo przedłożenia zaświadczenia o zdaniu egzaminu z języka angielskiego w ambasadzie amerykańskiej lub brytyjskiej. Szkolenie w zakresie rzeczoznawstwa kamieni prowadzone jest w dwóch blokach tematycznych: znawstwa diamentów i znawstwa kamieni szlachetnych z uwzględnieniem kamieni pochodzenia organicznego. Na każdy z kursów można uczęszczać niezależnie, a po ich ukończeniu przystąpić do egzaminu i w wypadku pozytywnego wyniku, uzyskać certyfikat kwalifikacji w zakresie znawstwa diamentów lub znawstwa kamieni szlachetnych. Szkolenie w zakresie znawstwa diamentów trwa 8 tygodni (240 godzin zajęć), zaś w zakresie znawstwa kamieni szlachetnych 16 tygodni (480 godzin zajęć), czyli łącznie 720 godzin. Minimum programowe dla obu bloków tematycznych zawarte jest w specjalnie przygotowanym przez GIA skrypcie, obejmującym około 1800 stron formatu A4. Przerobienie tak bogatego minimum programowego bezpośrednio na zajęciach nie jest możliwe ze względów czasowych, dlatego też wprowadzono tzw. prace domowe, do których przywiązuje się dużą wagę. Każdego dnia uczestnicy kursu zobowiązani są do przyswojenia sobie odpowiedniego materiału i udzielenia odpowiedzi na 50 pytań. Niezaliczenie pracy domowej (minimum 75% poprawnych odpowiedzi) powoduje kumulację pytań, których liczba pod koniec tygodnia może dochodzić do 200. Równocześnie pod koniec każdego tygodnia słuchacze otrzymują dodatkowo 100 pytań testowych obejmujących program zajęć z całego tygodnia. Taki test sprawdzający ma miejsce po każdym tygodniu zajęć. Niezaliczenie testów obejmujących program dwóch kolejnych tygodni powoduje skreślenie z listy uczestników kursu. Egzaminy końcowe dla obu bloków tematycznych są oparte na podobnych zasadach - składają się z części teoretycznej obejmującej pytania i zadania matematyczne i części praktycznej polegającej na poprawnej ocenie cech jakościowych 5 brylantów (znawstwo diamentów) lub poprawnej identyfikacji 10 kamieni szlachetnych (znawstwo kamieni szlachetnych). W części teoretycznej stopień przygotowania słuchaczy oceniany jest systemem punktowym, a egzamin uważa się za zaliczony jeżeli słuchacz uzyska 75% maksymalnej liczby punktów. Do egzaminu na tytuł gemmologa dyplomowanego GG (Graduate Gemologist) można przystąpić dopiero po ukończeniu obu kursów i pomyślnym zdaniu egzaminów cząstkowych. Egzamin składa się z części teoretycznej i praktycznej. Za wynik pozytywny z części teoretycznej uważa się uzyskanie 75% maksymalnej liczby punktów. W części praktycznej konieczne jest bezbłędne zidentyfikowanie 10 losowo wybranych kamieni. Uzyskany dyplom jest własnością GIA i w każdej chwili, w przypadkach błędów zawinionych przez rzeczoznawcę, może być mu odebrany. W Polsce próby szkolenia w zakresie znawstwa kamieni szlachetnych były podejmowane od dawna i zwykle w sposób zinstytucjonalizowany. Organizacją szkolenia zajmowały się m. in. Ministerstwo Handlu, PP Jubiler, Zakłady Doskonalenia Zawodowego, a później również osoby prywatne, na przykład W. Chrostowski, R. Urbaniak. Były to jednak próby dość przypadkowe, a szkolenie bardziej odpowiadające potrzebom sprzedawców jubilerskich niż rzeczoznawców. Równolegle i niezależnie od wymienionych, były i są nadal prowadzone zajęcia dydaktyczne z gemmologii w ramach normalnego toku nauczania lub studiów podyplomowych na Uniwersytecie Wrocławskim, Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, a obecnie również na Uniwersytecie Śląskim w Sosnowcu. I choć w tym przypadku nauczanie miało i nadal ma charakter bardziej teoretyczny niż praktyczny, luźno związany z rzeczoznawstwem kamieni, to jednak w znacznej mierze przyczyniło się do wzrostu zainteresowania kamieniami szlachetnymi i ozdobnymi. Spowodowało ono, że wielu słuchaczy - a później również jubilerów - zdecydowało się na specjalistyczne szkolenie w ośrodkach zagranicznych, głównie w Niemczech (Idar-Oberstein). W krótkim czasie pojawiła się znaczna grupa rzeczoznawców DGemG i innych, o bardzo zróżnicowanym stopniu merytorycznego przygotowania. Zaistniała zatem potrzeba uporządkowania spraw rzeczoznawstwa i ustalenia statusu rzeczoznawcy. Celowi temu służyło rozporządzenie Rady Ministrów upoważniające prezesa PKNMiJ do weryfikacji kwalifikacji i ustanawiania rzeczoznawców. Tylko osoby, które pomyślnie zdały egzamin kwalifikacyjny w PKNMiJ mogły być wpisane na listę rzeczoznawców w Naczelnym Sądzie Arbitrażowym. Ta niezwykle pożyteczna inicjatywa została w końcu lat 80. uchylona "słynną" ustawą o działalności gospodarczej, a jej negatywne skutki odczuwane są do dziś. Obecnie rzeczoznawcą, i to w każdej dziedzinie, może mienić się każdy, kto zarejestruje odpowiednią działalność gospodarczą. Pogłębiło to istniejący niedobry stan rzeczoznawstwa gemmologicznego w Polsce. Nie sprzyjają uzdrowieniu sytuacji również różnego rodzaju "nadania" i "rekomendacje" świadczone przez kolegów kolegom. Należy zauważyć, że takie "nadawanie" tytułów ekspertów dokonuje się w Polsce wbrew panującym w świecie zwyczajom, gdzie, jak wykazano, instytucjami jedynie upoważnionymi do nadawania uprawnień rzeczoznawcy są towarzystwa lub instytuty gemmologiczne, a nie koleżeńskie zespoły zawodowe. Jakimi przesłankami kierują się owe zespoły, trudno dociec, z całą pewnością nie wynikają one z potrzeb merytorycznych oraz nie sprzyjają ugruntowaniu statusu rzeczoznawcy w Polsce. Polskie Towarzystwo Gemmologiczne stara się przeciwdziałać tym niedobrym praktykom, wprowadzając na wzór zachodni kryteria oceny kwalifikacji i zasady przyznawania tytułów uprawniających do wykonywania rzeczoznawstwa (zgodnie z zatwierdzonym statutem Towarzystwa). Wyróżniane są dwa tytuły PTGem: rzeczoznawca i gemmolog dyplomowany. Tytuł rzeczoznawcy dla wybranej dziedziny, na przykład diamentów, kamieni szlachetnych barwnych i innych, może uzyskać każdy członek PTGem, który ukończył odpowiedni kurs (również za granicą), o ściśle ustalonym minimum programowym, i pomyślnie zdał egzamin końcowy, teoretyczny i praktyczny, oraz wylegitymował się co najmniej jednoroczną praktyką gemmologiczną lub w zawodzie pokrewnym. Minimum programowe wynosi: dla diamentów 120 godzin zajęć praktycznych i teoretycznych, dla kamieni szlachetnych 180 godzin. Tytuł gemmologa dyplomowanego może uzyskać każdy członek PTGem, który wylegitymuje się certyfikatami kwalifikacji (dyplomami) w dziedzinie diamentów i kamieni szlachetnych łącznie z kamieniami pochodzenia organicznego i pomyślnie zda egzamin końcowy, teoretyczny i praktyczny, przed odpowiednio do tego celu powołaną komisją. Do egzaminu na tytuł rzeczoznawcy lub gemmologa dyplomowanego mogą przystąpić również osoby, które legitymują się dyplomami zagranicznych ośrodków szkoleniowych afiliowanych przy stowarzyszeniach lub instytutach gemmologicznych. Odpowiednią weryfikację wniosków prowadzi Komisja Problemowa do spraw Rzeczoznawstwa Gemmologicznego i Jubilerskiego przy Zarządzie Głównym PTGem. Aby ułatwić zdobywanie odpowiednich kwalifikacji uprawniających do uzyskania jednego z dwóch tytułów PTGem, Towarzystwo organizuje stacjonarne szkolenia dla wybranych dziedzin. Od trzech lat prowadzone są kursy szkoleniowe w zakresie znawstwa diamentów, od bieżącego roku rozpocznie się również szkolenie w zakresie znawstwa kamieni szlachetnych. Odpowiedni poziom nauczania gwarantuje wysoko wykwalifikowana kadra nauczająca, ściśle ustalony program nauczania, w dużej mierze zbliżony do programu GIA, a także niezbędny sprzęt diagnostyczny i zestaw kamieni. Należy mieć nadzieję, że dzięki tym działaniom, mimo przeszkód, zapóźnienia w zakresie rzeczoznawstwa gemmologicznego zostaną w miarę szybko nadrobione, a poziom polskiej kadry rzeczoznawców gemmologów nie będzie odbiegał od poziomu rzeczoznawców z krajów Unii Europejskiej.
Przypisy: 1 CIBJO (Confederation Internationale de la Bijouterie, Joaillerie, Orfevrerie, des Diamants, Perls et Pierres) - Międzynarodowe Zrzeszenie Biżuterii, Ozdób Srebrnych, Diamentów, Pereł i Kamieni. Organizacja międzynarodowa założona w 1961 r., do której należą m. in. USA, Kanada, Japonia, RPA a także większość związków branżowych państw europejskich. 2 IDC (International Diamond Counsil) - Międzynarodowa Rada ds. Diamentów, została powołana w 1975 r. na Kongresie Światowej Federacji Giełd Diamentów (World Federation of Diamond Bourses, WFDB) i Międzynarodowego Zrzeszenia Producentów Diamentów (International Diamond Manufactures Association, IDMA) do opracowania jednolitych norm w zakresie klasyfikacji oszlifowanych diamentów. Jej ustalenia w 1978 r. zostały przez WFDB i IDMA przyjęte i uznane za obowiązujące. 3 GIA (Gemological Institute of America) - Amerykański Instytut Gemmologii. 4 PKNMiJ - Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości. 5 Przykłady są autoryzowanym streszczeniem referatów o szkoleniu i rzeczoznawstwie gemmologicznym we Francji, Niemczech i USA, wygłoszonych na II Zjeździe Naukowym Polskich Gemmologów, Wieliczka 2000, odpowiednio przez pp. Włodzimierza Łapota, Edwarda Rakowicza i Tomasza Sobczaka.

© 2001 Wszelkie prawa zastrzeżone
 Bryler http://Bryler.net